Konferencja Episkopatu Polski
Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów
Dostosowany do zwyczajów diecezji polskich
(19.06.2010)

Część VI

Sakramentalia

Rozdział I

Obrzędy błogosławieństwa opata

Wprowadzenie

684. Opat, który w klasztorze uobecnia Chrystusa, ma być ojcem, nauczycielem oraz przykładem życia chrześcijańskiego i zakonnego. Nie powinien uczyć ani ustanawiać, ani rozkazywać niczego, co by było poza prawem Pańskim. Niechaj wszystko, co dobre i święte, okazuje raczej swoim postępowaniem niż słowami, starając się usilnie raczej pomagać niż przewodzić. Z całym umiarem, ale i stanowczością, niech prowadzi wspólnotę śladami Chrystusa, tak aby mnisi jego klasztoru, oddani modlitwie i pełnieniu braterskiej służby, dawali przykład ewangelicznego życia453.

685. Błogosławieństwo opata z zasady celebruje biskup miejsca, na terenie którego znajduje się klasztor. W ten sposób biskup uczestniczy w szczytowym wydarzeniu życia monastycznego. Podobnie jak klasztory, przykładem swojej działalności i modlitwy podtrzymują życie jakiegoś Kościoła partykularnego, tak i biskup w trosce o nie ma upatrywać ważną cząstkę swego urzędu posługi, chociaż nie powinien wkraczać w wewnętrzne zarządzanie klasztorem454.

686. Ze słusznej przyczyny i za zgodą miejscowego biskupa, elekt może przyjąć błogosławieństwo od innego biskupa lub od innego opata455.

687. Niniejszego błogosławieństwa można udzielić tylko tym opatom, którzy po kanonicznym wyborze kierują jakąś wspólnotą.

688. Jest bardzo wskazane, aby błogosławieństwo opata odbyło się w kościele należącym do klasztoru, którym on kieruje.

689. Błogosławieństwo opata winno się odbyć w niedzielę lub święto, chyba że z racji duszpasterskich wskazany będzie inny dzień456.

690. W dni, w które dozwolone są Msze obrzędowe, można sprawować Mszę przy udzielaniu błogosławieństwa opatowi, z własnymi czytaniami. Używa się szat koloru białego lub świątecznych.

Jeśli zaś Msza obrzędowa nie jest dozwolona457, jedno z czytań można wziąć spośród czytań przeznaczonych w lekcjonarzu dla tej Mszy.

W dni wymienione w numerach 1 – 4 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych sprawuje się Mszę z dnia, z własnymi czytaniami.

691. Elektowi towarzyszą dwaj mnisi z jego klasztoru. Jeśli są prezbiterami i koncelebrują, ubierają szaty liturgiczne wymagane przy sprawowaniu Mszy Świętej. Jeśli nie, nakładają strój chórowy albo komżę na habit458.

692. Wypada, aby wraz z biskupem i elektem koncelebrowali Mszę inni obecni opaci i kapłani459.

693. Biskup i koncelebransi ubierają szaty liturgiczne wymagane przy sprawowaniu Mszy Świętej; biskup wkłada także dalmatykę. Elekt ubiera szaty mszalne oraz pod ornat nakłada krzyż noszony na piersiach i dalmatykę.

Diakon ubiera szaty właściwe dla jego stanu. Inni posługujący ubierają albę lub inną szatę prawnie zatwierdzoną.

694. Oprócz tego, co jest potrzebne do Mszy koncelebrowanej, należy przygotować:

− Pontyfikał rzymski z tekstem błogosławieństwa opata;

− regułę zakonną;

− pastorał dla elekta;

− pierścień i mitrę dla elekta, jeśli mają mu być wręczone460;

− odpowiedniej wielkości kielich nakryty welonem do Komunii Świętej pod obiema postaciami.

695. Pierścień, pastorał i mitra nie wymagają uprzedniego pobłogosławienia, ponieważ są przekazywane w samym obrzędzie błogosławieństwa opata461.

696. Błogosławieństwo elekta odbywa się z zasady przy katedrze. Jeśli jest to konieczne ze względu na uczestnictwo wiernych, krzesło dla biskupa należy przygotować przed ołtarzem lub w innym bardziej stosownym miejscu. Siedzenia dla elekta i jego asystentów przygotowuje się w prezbiterium w taki sposób, aby wierni mogli dobrze widzieć obrzędy liturgiczne462.

OPIS OBRZĘDU

697. Procesja przez kościół do ołtarza odbywa się jak zwykle. Na początku idzie diakon niosący księgę Ewangelii. Za nim prezbiterzy koncelebrujący, następnie elekt między asystującymi mu mnichami. Na końcu idzie biskup w mitrze i z pastorałem, zaś nieco w tyle za nim dwaj asystujący mu diakoni oraz usługujący do księgi, mitry i pastorału.

698. Obrzędy wstępne i liturgia słowa odbywają się jak zwykle, aż do Ewangelii włącznie.

699. Po odczytaniu Ewangelii rozpoczyna się błogosławieństwo opata. Wszyscy siadają. Jeśli wymagają tego okoliczności, biskup w mitrze udaje się do przygotowanego krzesła albo zasiada na katedrze. Elekt wraz z asystującymi mu mnichami przychodzi przed biskupa i składa mu ukłon. Jeden z asystujących przedstawia elekta biskupowi mówiąc: Czcigodny ojcze, oto jest NN. wybrany na opata. Biskup pyta: Czy wiecie, że został wybrany zgodnie z prawem? Mnich odpowiada: Wiemy o tym i zaświadczamy. Biskup dodaje: Bogu niech będą dzięki463.

700. Następnie biskup głosi homilię, w której na podstawie czytań wykonanych w liturgii słowa Mszy Świętej krótko wyjaśnia ludowi, mnichom i elektowi urząd posługi opata464.

701. Po homilii elekt staje przed biskupem, który zadaje mu pytania, rozpoczynając od słów: Dawny zwyczaj, ustalony przez Ojców Kościoła. Na poszczególne pytania elekt odpowiada: Chcę.

Na koniec biskup dodaje: Niech Pan udzieli ci tego i obdarzy cię wszelkimi dobrami. Wszyscy mówią: Amen.

702. Biskup oddaje mitrę. Wszyscy wstają. Biskup stojąc, składa ręce i zwrócony do ludu mówi: Błagajmy, najmilsi. Elekt pada na twarz. W niedziele i w okresie Wielkanocy wszyscy stoją, w innych dniach klęczą. W tym ostatnim przypadku diakon wzywa: Klęknijmy.

Dwaj kantorzy rozpoczynają śpiew litanii, na wezwania której wszyscy odpowiadają. W odpowiednich miejscach litanii można dodać pewne imiona świętych (np. patrona, tytułu kościoła, patrona elekta przyjmującego błogosławieństwo, świętych danego zakonu itp.) albo wezwania dostosowane do okoliczności; litania bowiem zastępuje modlitwę powszechną.

Po zakończeniu litanii wstaje sam biskup (jeśli klęczał wraz ze wszystkimi) i rozłożywszy ręce mówi: Panie, przyjmij łaskawie. Jeśli wymagają tego okoliczności, diakon wzywa: Powstańmy, i wszyscy wstają465.

703. Elekt podchodzi do biskupa i klęka przed nim. Biskup stojąc bez mitry rozkłada ręce i wypowiada modlitwę błogosławieństwa, używając jednej z formuł podanych w Pontyfikale rzymskim466.

704. Po zakończeniu modlitwy błogosławieństwa wszyscy siadają. Biskup otrzymuje mitrę. Nowo pobłogosławiony opat podchodzi do biskupa, który wręcza mu Regułę mówiąc: Przyjmij Regułę. Następnie, jeśli jest to przewidziane, biskup nakłada pierścień na serdeczny palec prawej ręki nowo pobłogosławionego opata, mówiąc: Przyjmij pierścień. Potem, jeśli jest to przewidziane, nakłada mu mitrę, nic nie mówiąc. Na koniec wręcza mu pastorał mówiąc: Przyjmij pastorał467.

705. Nowo pobłogosławiony opat oddaje pastorał oraz otrzymuje pocałunek pokoju od biskupa i od wszystkich opatów.

Jeśli okoliczności na to pozwalają, przekazują mu pocałunek pokoju także prezbiterzy i obecni mnisi.

706. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle. Wyznanie wiary odmawia się zgodnie z przepisami, opuszcza się modlitwę powszechną.

707. W czasie liturgii eucharystycznej nowo pobłogosławiony opat zajmuje pierwsze miejsce pośród prezbiterów koncelebrujących. Jeśli prałat, który udzielił błogosławieństwa, nie jest biskupem, a błogosławieństwo było sprawowane we własnym kościele elekta, nowo pobłogosławiony opat może przewodniczyć liturgii eucharystycznej.

708. Rodzice i krewni nowo pobłogosławionego opata oraz członkowie wspólnoty zakonnej mogą przyjąć Komunię Świętą pod obiema postaciami.

709. Ten, kto przewodniczył liturgii eucharystycznej, po modlitwie po Komunii mówi: Pan z wami oraz udziela błogosławieństwa. Diakon zaś odsyła wiernych jak zwykle.

710. Po rozesłaniu, według uznania, śpiewa się hymn Ciebie, Boga, wysławiamy albo inną odpowiednią pieśń, podczas której wszyscy procesjonalnie wracają przez kościół do zakrystii.

Jeśli zaś błogosławieństwo otrzymał opat, mający jurysdykcję na pewnym terytorium, po modlitwie po Komunii śpiewa się hymn Ciebie, Boga, wysławiamy albo inną odpowiednią pieśń, zgodnie z miejscowym zwyczajem. W tym czasie nowo pobłogosławiony opat, poprzedzany przez asystujących, przechodzi przez kościół, błogosławiąc wszystkich.

Po skończeniu hymnu nowo pobłogosławiony opat, stojąc w mitrze i z pastorałem przy ołtarzu albo przy katedrze, może krótko przemówić do ludu.

Pozostałe czynności odbywają się jak zwykle468.

Rozdział II

Obrzędy błogosławieństwa ksieni

Wprowadzenie

711. Ksieni, wybrana przez swoją wspólnotę, winna być dla mniszek przykładem życia chrześcijańskiego i zakonnego. Nie powinna uczyć ani ustanawiać, ani rozkazywać niczego, co by było poza prawem Pańskim. Niechaj wszystko, co dobre i święte, okazuje raczej swoim postępowaniem niż słowami, starając się usilnie raczej pomagać niż przewodzić. Z całym umiarem, ale i stanowczością, niech prowadzi wspólnotę śladami Chrystusa, tak aby mniszki jej klasztoru, oddane modlitwie i pełnieniu siostrzanej służby, dawały przykład ewangelicznego życia469.

712. Błogosławieństwo ksieni z zasady celebruje biskup miejsca, na terenie którego znajduje się klasztor. Ze słusznej przyczyny i za zgodą miejscowego biskupa kandydatka może otrzymać błogosławieństwo od innego biskupa albo opata470.

713. Błogosławieństwo winno być sprawowane w niedzielę lub święto, chyba że względy duszpasterskie przemawiają za wyborem innego dnia471.

714. W dni, w które dozwolone są Msze obrzędowe, można sprawować Mszę przy udzielaniu błogosławieństwa ksieni z własnymi czytaniami. Używa się szat koloru białego lub świątecznych.

Jeżeli zaś nie sprawuje się Mszy obrzędowej, jedno z czytań można wziąć spośród czytań przeznaczonych dla tej Mszy w lekcjonarzu.

W dniach wymienionych w numerach 1 – 4 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych sprawuje się Mszę z dnia, z własnymi czytaniami.

715. Wybranej kandydatce asystują dwie mniszki z jej klasztoru. Zajmuje ona miejsce w prezbiterium poza klauzurą, tak by łatwo mogła podejść do biskupa i aby mniszki oraz wierni dobrze widzieli obrzędy i w nich uczestniczyli.

Obrzęd błogosławieństwa z zasady sprawuje się przy katedrze. Celem ułatwienia udziału wiernych można przygotować krzesło dla biskupa przed ołtarzem lub w innym bardziej stosownym miejscu472.

716. Wypada, aby kapłani uczestniczący w obrzędzie, koncelebrowali z biskupem. Winien być obecny przynajmniej jeden diakon oraz inni posługujący.

717. Oprócz szat (także dalmatyki dla biskupa) i tego, co jest potrzebne do koncelebracji Mszy Świętej, należy przygotować:

− Pontyfikał rzymski z tekstem błogosławieństwa ksieni;

− regułę zakonną;

− pierścień, jeśli ma zostać nałożony;

− odpowiedniej wielkości kielich nakryty welonem do Komunii Świętej pod obiema postaciami473.

Opis obrzędu

718. Przed rozpoczęciem obrzędu biskup, poprzedzony przez koncelebransów, posługujących i duchowieństwo, udaje się do drzwi klauzury. Wybrana na ksienię wraz z dwiema asystującymi jej mniszkami wychodzi i zajmuje miejsce w procesji do kościoła tuż przed biskupem474.

719. Obrzędy wstępne i liturgię słowa sprawuje się jak zwykle, aż do Ewangelii włącznie475.

720. Po odczytaniu Ewangelii rozpoczyna się błogosławieństwo ksieni. Wszyscy siadają. Jeśli wymagają tego okoliczności, biskup w mitrze udaje się do przygotowanego krzesła albo zasiada na katedrze. Wybrana wraz z asystującymi jej mniszkami podchodzi przed biskupa i oddaje mu ukłon. Jedna z asystujących przedstawia kandydatkę biskupowi mówiąc: Czcigodny ojcze, oto jest NN. wybrana na ksienię. Biskup pyta: Czy wiecie, że została wybrana zgodnie z prawem? Mniszka odpowiada: Wiemy o tym i zaświadczamy. Biskup dodaje: Bogu niech będą dzięki476.

721. Następnie biskup głosi homilię, w której na podstawie czytań wykonanych w liturgii słowa Mszy Świętej krótko wyjaśnia ludowi, mniszkom i wybranej urząd posługi ksieni477.

722. Po homilii wybrana staje przed biskupem, który zadaje jej pytania, rozpoczynając od słów: Czy chcesz wytrwać w świętym postanowieniu. Na poszczególne pytania wybrana odpowiada: Chcę. Na koniec biskup dodaje: Niech Pan udzieli ci tego i obdarzy cię wszelkimi dobrami, a wszyscy mówią: Amen478.

723. Biskup oddaje mitrę. Wszyscy wstają. Biskup stojąc, składa ręce i zwrócony do ludu mówi: Błagajmy, najmilsi. Wybrana, jeśli jest taki zwyczaj, pada na twarz. W niedziele i w okresie Wielkanocy wszyscy stoją, w innych dniach klęczą. W tym ostatnim przypadku diakon wzywa: Klęknijmy.

Dwaj kantorzy rozpoczynają śpiew litanii, na wezwania której wszyscy odpowiadają. W odpowiednich miejscach litanii można dodać pewne imiona świętych (np. patrona, tytułu kościoła, patrona kandydatki przyjmującej błogosławieństwo, świętych danego zakonu itp.) albo wezwania dostosowane do okoliczności; litania bowiem zastępuje modlitwę powszechną.

Po zakończeniu litanii wstaje tylko biskup (jeśli klęczał wraz ze wszystkimi) i rozłożywszy ręce mówi: Panie, przyjmij łaskawie. Jeśli tego wymagają okoliczności, diakon wzywa: Powstańmy, i wszyscy wstają 479.

724. Wybrana podchodzi do biskupa i klęka przed nim. Biskup stojąc bez mitry rozkłada ręce i wypowiada modlitwę błogosławieństwa, używając jednej z formuł podanych w Pontyfikale rzymskim480.

725. Po zakończeniu modlitwy błogosławieństwa wszyscy siadają. Biskup otrzymuje mitrę. Nowo pobłogosławiona ksieni podchodzi do biskupa, który wręcza jej Regułę mówiąc: Przyjmij Regułę481.

726. Biskup nie przekazuje ksieni pierścienia, jeżeli otrzymała go już w dniu swojej profesji albo konsekracji. Jeśli zaś pierścienia nie otrzymała, biskup może jej go nałożyć na serdeczny palec prawej ręki, mówiąc: Przyjmij pierścień482.

727. Ksieni składa przed biskupem głęboki ukłon i wraz z dwiema asystującymi jej mniszkami wraca na swoje miejsce483.

728. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle. Wyznanie wiary odmawia się zgodnie z przepisami, opuszcza się modlitwę powszechną. W Modlitwie eucharystycznej własna modlitwa wstawiennicza.

729. Ksieni, jej rodzice i krewni oraz członkinie wspólnoty zakonnej mogą przyjąć Komunię Świętą pod obiema postaciami.

730. Po udzieleniu błogosławieństwa przez biskupa diakon odsyła wiernych jak zwykle.

731. Po rozesłaniu śpiewa się według uznania hymn Ciebie, Boga, wysławiamy albo inną odpowiednią pieśń. Biskup odprowadza ksienię do klauzury. Jeśli biskup jest miejscowym ordynariuszem mającym bezpośrednią jurysdykcję nad mniszkami, prowadzi ksienię na jej miejsce w chórze i zaprasza ją, aby usiadła. Czynność tę opuszcza się, jeśli ksieni zajęła już swe miejsce bezpośrednio po wyborze484.

Rozdział III

Obrzędy konsekracji dziewic

Wprowadzenie

732. W świetle pierwotnej tradycji dziewica poświęcona jest wymownym znakiem miłości Kościoła do Chrystusa oraz eschatologicznym obrazem niebieskiej Oblubienicy i przyszłego życia485.

733. Do konsekracji dziewic można dopuszczać mniszki oraz kobiety żyjące w świecie486.

734. Wypada, aby konsekracja dziewic odbyła się w oktawie Wielkanocy lub w uroczystości, zwłaszcza związane z tajemnicą Wcielenia, w niedziele, w święta Najświętszej Maryi Panny, świętych dziewic lub świętych, którzy wyróżnili się w życiu zakonnym487.

735. W oznaczonym dniu poprzedzającym obrzęd konsekracji lub przynajmniej w przeddzień, dziewice mające przyjąć konsekrację przedstawią się biskupowi, który jako pasterz i ojciec diecezji odbędzie z nimi rozmowę488.

736. Jeżeli okoliczności za tym przemawiają, należy uprzednio powiadomić wiernych o konsekracji dziewic, aby podkreślić znaczenie czystości, obudzić zainteresowanie sprawami Kościoła i zapewnić zbudowanie zgromadzonego Ludu Bożego489.

737. Szafarzem obrzędu konsekracji dziewic jest biskup ordynariusz miejsca. Inny biskup może przewodniczyć obrzędowi za zgodą biskupa diecezjalnego490.

738. W dni, w które dozwolone są Msze obrzędowe, można odprawić Mszę na konsekrację dziewic z własnymi czytaniami, w szatach koloru białego lub świątecznych.

W dni, w które nie można użyć formularza Mszy na konsekrację dziewic, można wybrać jedno czytanie spośród tych, które podaje lekcjonarz tego obrzędu. Nie można tego czynić w Triduum Paschalne, w uroczystości Narodzenia Pańskiego, Objawienia, Wniebowstąpienia, Zesłania Ducha Świętego, Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa oraz w inne uroczystości nakazane.

W dni wymienione w numerach 1 – 4 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych sprawuje się Mszę z dnia, z własnymi czytaniami.

Można jednak zastosować związane z konsekracją formuły w Modlitwie eucharystycznej i w końcowym błogosławieństwie.

I. Konsekracja dziewic połączona z profesją mniszek

739. Konsekracja dziewic mniszek odbywa się w czasie Mszy Świętej, zwykle w kościele klasztornym491.

Wypada, aby kapłani uczestniczący w obrzędzie koncelebrowali z biskupem. Winni też asystować biskupowi: diakon oraz inni posługujący, ubrani w albę lub inną szatę prawnie zatwierdzoną.

740. Oprócz tego, co jest potrzebne do sprawowania Mszy Świętej, należy przygotować:

a) Pontyfikał rzymski z tekstami obrzędów konsekracji dziewic;

b) welony, obrączki oraz inne odznaki konsekracji dziewic albo profesji zakonnej, które według miejscowych przepisów lub uznanych zwyczajów rodziny zakonnej należy wręczyć dziewicom; lampiony lub świece;

c) w odpowiednim miejscu w prezbiterium należy przygotować krzesło dla przełożonej;

d) ławki dla dziewic przyjmujących konsekrację należy ustawić w nawie kościoła oraz w prezbiterium, w taki sposób, aby wierni dobrze widzieli wszystkie czynności liturgiczne;

e) odpowiedniej wielkości kielich nakryty welonem do Komunii Świętej pod obiema postaciami.

Konsekracja dziewic zwykle odbywa się przy katedrze biskupa. Dla ułatwienia wiernym udziału w obrzędzie można ustawić krzesło dla biskupa przed ołtarzem lub w innym bardziej stosownym miejscu492.

741. Gdy lud się zgromadzi i wszystko zostanie przygotowane, przez kościół do ołtarza przechodzi procesja, w której biorą udział dziewice mające przyjąć konsekrację, przełożona i mistrzyni. W tym czasie schola i lud wykonują mszalny śpiew na wejście lub odpowiednią pieśń493.

742. Gdy procesja wejdzie do prezbiterium, dziewice składają należny ukłon ołtarzowi i udają się na miejsca wyznaczone dla nich w nawie kościoła494.

743. Obrzędy wstępne i liturgia słowa odbywają się jak zwykle, aż do Ewangelii włącznie.

744. Po Ewangelii biskup udaje się do przygotowanego krzesła albo zasiada na katedrze i otrzymuje mitrę oraz pastorał. Schola wykonuje odpowiednią antyfonę, np. Roztropne dziewice.

Wówczas dziewice mające przyjąć konsekrację zapalają świece i prowadzone przez mistrzynię oraz wyznaczoną do tego mniszkę, podchodzą do prezbiterium i stają przed wejściem do niego.

Po skończeniu antyfony biskup wzywa dziewice, mówiąc: Przyjdźcie córki, słuchajcie mnie, nauczę was bojaźni Pańskiej. W odpowiedzi dziewice wykonują antyfonę Oto idziemy, wchodzą do prezbiterium i tam ustawiają się w taki sposób, żeby wszyscy mogli dobrze widzieć obrzędy. Świece stawiają na świecznikach lub podają usługującym, od których je odbiorą przy końcu Mszy Świętej, a same siadają w przygotowanych dla nich ławkach w prezbiterium.

Wezwanie dziewic może się odbyć także w inny sposób, zwłaszcza wówczas, gdy nie używa się świec. Gdy biskup usiądzie, diakon mówi: Niech przystąpią siostry mające otrzymać konsekrację. Następnie wzywa imiennie kandydatki. Każda dziewica, usłyszawszy swoje imię, wstaje i odpowiada: Oto jestem, Panie, bo mnie wezwałeś lub w inny odpowiedni sposób. Następnie podchodzi do prezbiterium i zatrzymuje się u wejścia. Gdy skończy się odczytywanie listy, biskup wzywa wszystkie dziewice słowami: Przyjdźcie córki, aby Bóg uświęcił wasze zamiary przez naszą pokorną posługę. W odpowiedzi dziewice wykonują antyfonę Oto idziemy, po której zajmują przygotowane dla nich miejsca w prezbiterium. Wszyscy siadają495.

745. Następnie biskup na podstawie tekstu czytań biblijnych przemawia krótko do dziewic i ludu o wartości dziewictwa i życia zakonnego dla uświęcenia osobistego wybranych oraz dla dobra Kościoła i całej ludzkości496.

746. Po homilii tylko dziewice wstają. Biskup pyta je, czy są gotowe poświęcić się Bogu i dążyć do doskonałej miłości według reguły i konstytucji swojego zakonu. Biskup może im zadać pytania zamieszczone w pontyfikale lub podobne497.

747. Wszyscy wstają. Biskup stojąc, składa ręce i zwrócony do ludu mówi: Błagajmy Boga, Ojca wszechmogącego. Jeżeli istnieje zwyczaj, że dziewice padają na twarz, można go zachować.

Dwaj kantorzy rozpoczynają śpiew litanii, na wezwania której wszyscy odpowiadają. W niedziele i w okresie Wielkanocy wszyscy – z wyjątkiem dziewic przyjmujących konsekrację – stoją, w innych dniach klęczą. W tym ostatnim przypadku diakon wzywa: Klęknijmy.

W odpowiednich miejscach litanii można dodać pewne imiona świętych (np. świętych szczególnie czczonych w rodzinie zakonnej lub w diecezji) albo wezwania dostosowane do okoliczności; litania bowiem zastępuje modlitwę powszechną498.

748. Po zakończeniu litanii wstaje sam biskup i rozłożywszy ręce mówi: Panie, Boże, wysłuchaj błagalne modlitwy Kościoła. Jeśli tego wymagają okoliczności, diakon wzywa: Powstańmy, i wszyscy wstają 499.

749. Biskup siada oraz otrzymuje mitrę i pastorał. Jeżeli jest taki zwyczaj w rodzinie zakonnej, po litanii dwie profeski podchodzą do krzesła przełożonej i stoją tam jako świadkowie profesji.

Dziewice, które mają złożyć profesję, podchodzą do przełożonej i czytają formułę profesji, którą przedtem własnoręcznie napisały.

Po złożeniu ślubów dziewica podchodzi do ołtarza i składa na nim tekst ślubów. Jeżeli można to zrobić bez trudności, podpisuje tekst na ołtarzu. Następnie wraca na wyznaczone miejsce.

Gdy wszystkie dziewice złożą profesję, stojąc mogą wykonać antyfonę Przyjmij mnie, Panie albo inny śpiew, który w sposób liryczny wyraża uczucia oddania się i radości500.

750. Dziewice klękają, a wszyscy wstają. Biskup oddaje pastorał i mitrę, i rozłożywszy ręce wypowiada modlitwę konsekracyjną501.

751. Po modlitwie konsekracyjnej biskup siada i otrzymuje mitrę; lud także siada. Dziewice wstają i prowadzone przez mistrzynię i drugą mniszkę do tego wyznaczoną, podchodzą do biskupa, który mówi jeden raz do wszystkich: Drogie córki, przyjmijcie welon i obrączkę. Następnie każdej z klęczących dziewic podaje obrączkę i – jeżeli się go używa – także welon oraz inne znaki konsekracji. W tym czasie schola z ludem wykonuje antyfonę Do Ciebie, Panie, wznoszę moją duszę i Psalm 45(44) albo inny odpowiedni śpiew502.

752. Jeżeli okoliczności za tym przemawiają, biskup przekazuje konsekrowanym dziewicom księgę Liturgii godzin, do wszystkich wypowiadając następujące słowa: Przyjmijcie księgę modlitw Kościoła. Dziewice razem odpowiadają: Amen. Następnie podchodzą do biskupa, który podaje im księgę Liturgii godzin. Otrzymawszy księgę, dziewice wracają na swoje miejsce w prezbiterium i tam stoją503.

753. Jeżeli okoliczności za tym przemawiają, dziewice nowo konsekrowane wykonują antyfonę Zostałam poślubiona lub inny odpowiedni śpiew504.

754. Tam, gdzie jest taki zwyczaj lub gdzie to zostanie uznane za stosowne, można zaznaczyć wieczyste włączenie nowych profesek do rodziny zakonnej przez odpowiednie słowa biskupa lub przełożonej albo przez pocałunek pokoju. W tym przypadku biskup przekazuje znak pokoju nowo konsekrowanym mniszkom. Następnie przełożona i inne mniszki okazują nowym profeskom siostrzaną miłość przez pocałunek pokoju albo w inny sposób, zgodnie ze zwyczajem rodziny zakonnej.

W tym czasie schola z ludem śpiewa Gdzie miłość prawdziwa i dobroć lub inną odpowiednią pieśń505.

755. Po powrocie dziewic na miejsce wyznaczone dla nich w prezbiterium biskup dalej sprawuje Mszę Świętą. Wyznanie wiary odmawia się zgodnie z przepisami, a opuszcza się modlitwę powszechną506.

W czasie śpiewu na przygotowanie darów kilka nowo konsekrowanych dziewic przynosi do ołtarza chleb, wino i wodę do Ofiary eucharystycznej507.

W Modlitwach eucharystycznych wspomina się konsekrację dziewic, używając formuł podanych w Mszale rzymskim508.

Jeżeli nie udzielono znaku pokoju, po Pokój Pański biskup w odpowiedni sposób przekazuje znak pokoju dziewicom nowo poświęconym Bogu509.

756. Po przyjęciu Ciała i Krwi Pańskiej przez biskupa dziewice podchodzą do ołtarza, aby przyjąć w sakramencie Chrystusa pod obiema postaciami. Rodzice, krewni i współsiostry również mogą przyjąć Eucharystię w ten sposób510.

757. Po modlitwie po Komunii nowo konsekrowane dziewice stają przed ołtarzem. Biskup otrzymuje mitrę i pozdrawia wiernych: Pan z wami. Diakon może wezwać wiernych: Pochylcie głowy na błogosławieństwo. Biskup zwrócony do dziewic, wyciąga nad nimi ręce i wygłasza wezwania uroczystego błogosławieństwa. Następnie składa ręce, otrzymuje pastorał i mówi: Błogosławieństwo Boga wszechmogącego, po czym wykonując nad ludem trzykrotny znak krzyża, dodaje: Ojca, + i Syna, + i Ducha + Świętego, niech zstąpi na was i pozostanie na zawsze. Wszyscy odpowiadają: Amen.

Biskup może też udzielić błogosławieństwa, posługując się formułami podanymi niżej, w numerach 1136 – 1137.

758. Po błogosławieństwie biskupa diakon odsyła wiernych jak zwykle. Dziewice biorą świece, jeżeli ich używały. Procesja ustawia się w takim porządku jak na początku Mszy i odprowadza nowo konsekrowane dziewice do drzwi klauzury. Schola z ludem śpiewa odpowiedni hymn lub pieśń pochwalną511.

II. Konsekracja dziewic żyjących w świecie

759. Dziewice żyjące w świecie zwykle służą dziełom diecezjalnym i dlatego biskup dopuszcza je do konsekracji. Z tego względu obrzęd powinien się odbyć w kościele katedralnym, chyba że okoliczności i miejscowe zwyczaje przemawiają przeciw temu512.

760. Wszystko odbywa się tak, jak w wyżej opisanym obrzędzie konsekracji dziewic mniszek, z wyjątkami zaznaczonymi w pontyfikale i w niżej podanych numerach.

761. Wypada, aby w procesji do ołtarza towarzyszyły kandydatkom do konsekracji dwie dziewice już konsekrowane lub dwie kobiety wybrane spośród świeckich513.

762. Pontyfikał zawiera własne formuły pytań, jakie po homilii zadaje biskup kandydatkom, aby stwierdzić, czy chcą przyjąć konsekrację514.

763. Po litanii i kończącej ją modlitwie dziewice, które mają przyjąć konsekrację, pojedynczo podchodzą do biskupa i klękają, następnie złożone ręce kładą w dłonie biskupa i ofiarują postanowienie życia w dziewictwie mówiąc: Ojcze, przyjmij. Jeżeli liczba dziewic, które mają być konsekrowane, jest wielka, biskup może zezwolić, aby dziewice klęcząc na swoich miejscach, wszystkie razem powiedziały: Ojcze, przyjmij515.

764. Pocałunek pokoju przekazuje się konsekrowanym dziewicom nie bezpośrednio po wręczeniu odznak, lecz w czasie obrzędów Komunii Świętej, zgodnie ze zwyczajem516.

Rozdział IV

Obrzędy wieczystych ślubów zakonników

Wprowadzenie

765. "Kościół nie tylko podnosi swym zatwierdzeniem profesję zakonną do godności stanu kanonicznego, ale także przez działalność liturgiczną ukazuje ją jako stan poświęcony Bogu. Na mocy bowiem władzy udzielonej mu przez Boga, Kościół przyjmuje śluby od tych, którzy je składają, swą publiczną modlitwą wyprasza im pomoc i łaskę u Boga, poleca ich Bogu i udziela im duchowego błogosławieństwa, łącząc ich ofiarę z Ofiarą eucharystyczną"517.

Eklezjalny charakter tego obrzędu ukazuje się wówczas, gdy biskup będąc ojcem i pasterzem także względem zakonników, chociaż w zarządzaniu swoimi wspólnotami są oni wyjęci spod jego władzy, przewodniczy wieczystej profesji, dokonywanej uroczyście w czasie Mszy Świętej i z udziałem ludu.

766. Profesja odbywa się zwykle w kościele rodziny zakonnej, do której należą kandydaci mający składać śluby. Jeśli zaś z racji duszpasterskich i dla uwydatnienia piękna życia zakonnego, dla zbudowania wiernych oraz umożliwienia im licznego udziału okaże się to bardziej stosowne, obrzęd można sprawować w kościele katedralnym albo parafialnym lub w innej bardziej okazałej świątyni. Zaleca się to zwłaszcza wtedy, gdy członkowie dwóch lub kilku rodzin zakonnych pragną składać śluby w czasie tej samej Ofiary eucharystycznej. W tej wspólnej celebracji powinni uczestniczyć przełożeni rodzin zakonnych, a jeśli są oni kapłanami, winni koncelebrować z biskupem i z innymi obecnymi kapłanami. Biskupowi winien asystować przynajmniej jeden diakon oraz inni posługujący. Każdy z kandydatów składa śluby wobec swojego przełożonego518.

767. Wypada, aby profesja wieczysta odbyła się w niedziele lub w uroczystości Pańskie, w święta Najświętszej Maryi Panny lub świętych, którzy wyróżnili się w życiu zakonnym519.

768. W dni, w które dozwolone są Msze obrzędowe, można sprawować Mszę na dzień wieczystych ślubów zakonnych z własnymi czytaniami, w szatach koloru białego lub świątecznych.

Jeśli zaś nie sprawuje się Mszy obrzędowej, można wybrać jedno czytanie spośród tych, które podaje lekcjonarz tego obrzędu. Nie można tego czynić w Triduum Paschalne, w uroczystości Narodzenia Pańskiego, Objawienia, Wniebowstąpienia, Zesłania Ducha Świętego, Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa oraz w inne uroczystości nakazane.

W dni wymienione w numerach 1 – 4 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych sprawuje się Mszę z dnia, z własnymi czytaniami.

Można zawsze użyć formuły końcowego błogosławieństwa z Mszy obrzędowej.

769. Oprócz szat liturgicznych i tego, co jest potrzebne do sprawowania Mszy Świętej, należy przygotować:

− Rytuał rzymski z tekstami obrzędów ślubów zakonnych;

− odznaki ślubów zakonnych, które według miejscowych przepisów lub uznanych zwyczajów rodziny zakonnej należy wręczyć profesom;

− odpowiedniej wielkości kielich nakryty welonem do Komunii Świętej pod obiema postaciami;

− w instytucie świeckim, w odpowiednim miejscu prezbiterium, krzesło dla przełożonego;

− w tymże prezbiterium – dla zakonników mających składać śluby – krzesła ustawione w taki sposób, aby wierni dobrze widzieli wszystkie czynności liturgiczne520.

Obrzęd ślubów odbywa się przy katedrze albo przed ołtarzem lub w innym bardziej stosownym miejscu.

Opis obrzędu

770. Gdy lud się zgromadzi i wszystko zostanie przygotowane, przez kościół do ołtarza przechodzi procesja, w której biorą udział kandydaci mający składać śluby, ich mistrz oraz – jeśli kandydaci należą do instytutu świeckiego – ich przełożony. Gdy procesja przyjdzie do prezbiterium, wszyscy składają należny ukłon ołtarzowi i udają się na wyznaczone im miejsca521.

771. Obrzędy wstępne i liturgia słowa odbywają się jak zwykle, aż do Ewangelii włącznie.

772. Po Ewangelii wszyscy siadają oprócz tych, którzy mają składać śluby. Biskup zasiada na katedrze lub na przygotowanym krześle oraz otrzymuje mitrę i pastorał. Następuje wezwanie kandydatów lub postulacja.

Diakon albo mistrz wzywa kandydatów mających złożyć śluby. Każdy z nich, wezwany z imienia i nazwiska, odpowiada: Jestem, podchodzi do biskupa, składa mu ukłon, po czym wraca na swoje miejsce. Następnie biskup zadaje kandydatom pytania dotyczące ich gotowości złożenia ślubów.

Zamiast wezwania może się odbyć postulacja: jeden z kandydatów, posługując się formułą podaną rytuale, w imieniu wszystkich prosi o dopuszczenie do ślubowania.

Na koniec wszyscy odpowiadają: Bogu niech będą dzięki522.

773. Składający śluby siadają. Biskup, jeśli uzna za stosowne, otrzymuje mitrę i pastorał. Nawiązując do tekstów czytań wykonanych w liturgii słowa głosi homilię, w której wyjaśnia kandydatom i ludowi sens profesji i wartość życia zakonnego dla osobistego uświęcenia wybranych oraz dla dobra Kościoła i całej ludzkości523.

774. Po homilii kandydaci wstają. Biskup pyta ich, czy są gotowi poświęcić się Bogu i dążyć do doskonałej miłości według reguły i konstytucji swego zakonu. Zadaje im pytania zaproponowane w Rytuale rzymskim lub w rytuale własnym danego zgromadzenia. Na koniec biskup potwierdza ich decyzję słowami: Bóg, który rozpoczął w was dobre dzieło, niechaj go dokona na dzień Jezusa Chrystusa524.

775. Wszyscy wstają. Biskup stojąc bez mitry i pastorału, składa ręce i zwrócony do ludu mówi: Błagajmy, najmilsi, Boga. Mający złożyć śluby – jeżeli w zgromadzeniu zakonnym istnieje taki zwyczaj – padają na twarz albo klękają. W niedziele i w okresie Wielkanocy wszyscy (oprócz składających śluby) stoją, w innych dniach klęczą. W tym ostatnim przypadku diakon wzywa: Klęknijmy.

Dwaj kantorzy rozpoczynają śpiew litanii, na wezwania której wszyscy odpowiadają. W odpowiednich miejscach litanii można dodać imiona świętych, szczególnie czczonych w diecezji lub w danej rodzinie zakonnej, a także w razie potrzeby dołączyć inne wezwania; litania bowiem zastępuje modlitwę powszechną525.

776. Po zakończeniu litanii wstaje sam biskup (jeśli klęczał razem ze wszystkimi) i rozłożywszy ręce mówi: Panie Boże, wysłuchaj. Jeśli wymagają tego okoliczności, diakon wzywa: Powstańmy, i wszyscy wstają526.

777. Biskup siada oraz otrzymuje mitrę i pastorał. Jeżeli jest taki zwyczaj w rodzinie zakonnej, po litanii dwaj profesi podchodzą do krzesła przełożonego i stoją tam, jako świadkowie ślubów.

Każdy z kandydatów mający złożyć śluby podchodzi i wobec biskupa, przełożonego i świadków odczytuje formułę ślubów, którą przedtem własnoręcznie napisał.

Następnie zbliża się do ołtarza i składa na nim tekst ślubów. Jeżeli można to zrobić bez trudności, podpisuje tekst na ołtarzu. Następnie wraca na wyznaczone miejsce527.

778. Gdy wszyscy złożą śluby, stojąc mogą wykonać antyfonę Przyjmij mnie, Panie albo inny odpowiedni śpiew528.

779. Zakonnicy, którzy złożyli śluby, klękają. Biskup oddaje pastorał i mitrę, wstaje, rozkłada ręce i wypowiada uroczystą modlitwę błogosławieństwa 529.

780. Po modlitwie błogosławieństwa biskup i lud siadają. Biskup otrzymuje mitrę. Jeżeli w rodzinnie zakonnej jest zwyczaj wręczania pewnych odznak profesji, zakonnicy, którzy dopiero co złożyli śluby, podchodzą kolejno do biskupa, który w milczeniu albo wypowiadając formułę zaproponowaną w ich własnym rytuale, wręcza każdemu owe odznaki. W tym czasie można wykonać antyfonę Błogosławieni, którzy mieszkają z Psalmem 84 (83) albo inny odpowiedni śpiew530.

781. Po przekazaniu odznak profesji albo po uroczystej modlitwie błogosławieństwa – tam gdzie jest taki zwyczaj lub gdzie to zostanie uznane za stosowne – można zaznaczyć wieczyste włączenie nowych profesów do rodziny zakonnej przez odpowiednie słowa biskupa albo przełożonego lub przez pocałunek pokoju. Biskup, przełożony i członkowie wspólnoty wyrażają nowym profesom braterską miłość w sposób zgodny z przyjętymi we wspólnocie zwyczajami. W tym czasie wszyscy siedzą i wykonują antyfonę O jak dobrze i jak miło z Psalmem 133 (132) albo inny odpowiedni śpiew.

782. Neoprofesi wracają na wyznaczone dla nich miejsca. Biskup sprawuje dalej Mszę Świętą531.

Wyznanie wiary odmawia się zgodnie z przepisami; opuszcza się modlitwę powszechną.

W czasie śpiewu na przygotowanie darów kilku zakonników, którzy właśnie złożyli śluby, przynosi do ołtarza chleb, wino i wodę do Ofiary eucharystycznej532.

W Modlitwach eucharystycznych wspomina się profesję zakonną, używając formuł podanych w Mszale rzymskim533.

Biskup przekazuje pocałunek pokoju każdemu z zakonników, którzy dopiero co złożyli profesję, chyba że uczynił to już wcześniej, po przekazaniu odznak profesji534.

783. Po przyjęciu Ciała i Krwi Pańskiej przez biskupa zakonnicy neoprofesi przystępują do ołtarza, aby przyjąć w sakramencie Chrystusa pod obiema postaciami. Po nich współbracia, rodzice i krewni mogą w ten sam sposób przyjąć Eucharystię535.

784. Po modlitwie po Komunii zakonnicy nowo poświęceni Bogu stają przed ołtarzem. Biskup otrzymuje mitrę i pozdrawia lud: Pan z wami. Diakon może wezwać wiernych: Pochylcie głowy na błogosławieństwo. Biskup wyciąga ręce nad profesami i wygłasza wezwania uroczystego błogosławieństwa. Następnie składa ręce, otrzymuje pastorał i mówi: Błogosławieństwo Boga wszechmogącego, po czym wykonując nad ludem trzykrotny znak krzyża, dodaje: Ojca, + i Syna, + i Ducha + Świętego, niech zstąpi na was i pozostanie na zawsze. Wszyscy odpowiadają: Amen.

Biskup może też udzielić błogosławieństwa, posługując się formułami podanymi niżej, w numerach 1136 – 1137.

785. Po błogosławieństwie biskupa i odesłaniu ludu przez diakona odbywa się, jak zwykle, procesjonalny powrót do zakrystii.

Rozdział V

Obrzędy wieczystych ślubów zakonnic

Wprowadzenie

786. Życie poświęcone Bogu więzami wspólnoty zakonnej zawsze cieszyło się wielkim uznaniem w Kościele, który już od pierwszych wieków przyozdabiał śluby zakonne oprawą świętych obrzędów.

Dzieje się to również w naszych czasach: Kościół bowiem przyjmuje śluby od tych, którzy je składają, swą publiczną modlitwą wyprasza im pomoc i łaskę u Boga, poleca ich Bogu i udziela im duchowego błogosławieństwa, łącząc ich ofiarę z Ofiarą eucharystyczną536.

Taki obraz życia Kościoła ujawnia się szczególnie wtedy, gdy biskup jako arcykapłan swojej owczarni, od którego wywodzi się i zależy chrześcijańskie życie jego wiernych537, przewodniczy uroczystym ślubom składanym w czasie Mszy Świętej przez zakonnice mieszkające na terenie jego diecezji.

787. Profesja odbywa się zwykle w kościele rodziny zakonnej, do której należą kandydatki mające składać śluby. Jeśli zaś z racji duszpasterskich i dla uwydatnienia piękna życia zakonnego, dla zbudowania wiernych oraz umożliwienia im licznego udziału okaże się to bardziej stosowne, obrzęd można sprawować w kościele katedralnym albo parafialnym lub w innej bardziej okazałej świątyni. Zaleca się to zwłaszcza wtedy, gdy członkinie dwóch lub kilku rodzin zakonnych pragną składać śluby w obecności biskupa w czasie tej samej Ofiary eucharystycznej. Każda z kandydatek składa śluby wobec swojej przełożonej538. Wskazane jest, aby kapłani uczestniczący w obrzędzie koncelebrowali Mszę Świętą z biskupem. Biskupowi winien asystować przynajmniej jeden diakon oraz inni posługujący.

788. Wypada, aby profesja wieczysta odbyła się w niedziele lub w uroczystości Pańskie, w święta Najświętszej Maryi Panny lub świętych, którzy wyróżnili się w życiu zakonnym539.

789. W dni, w które dozwolone są Msze obrzędowe, można sprawować Mszę na dzień wieczystych ślubów zakonnych z własnymi czytaniami, w szatach koloru białego lub świątecznych.

Jeśli zaś nie sprawuje się Mszy obrzędowej, można wybrać jedno czytanie spośród tych, które podaje lekcjonarz tego obrzędu. Nie można tego czynić w Triduum Paschalne, w uroczystości Narodzenia Pańskiego, Objawienia, Wniebowstąpienia, Zesłania Ducha Świętego, Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa oraz w inne uroczystości nakazane.

W dni wymienione w numerach 1 – 4 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych sprawuje się Mszę z dnia, z własnymi czytaniami.

Można zawsze użyć formuły końcowego błogosławieństwa z Mszy obrzędowej.

790. Oprócz szat liturgicznych i tego, co jest potrzebne do sprawowania Mszy Świętej, należy przygotować:

− Rytuał rzymski z tekstami obrzędów ślubów zakonnych;

− odznaki profesji zakonnej, które według miejscowych przepisów lub uznanych zwyczajów rodziny zakonnej należy wręczyć profeskom;

− odpowiedniej wielkości kielich nakryty welonem do Komunii Świętej pod obiema postaciami;

− w stosownym miejscu prezbiterium, krzesło dla przełożonej mającej przyjmować śluby sióstr;

− dla zakonnic mających składać śluby, krzesła ustawione w taki sposób, aby wierni dobrze widzieli wszystkie czynności liturgiczne.

Obrzęd ślubów odbywa się przy katedrze albo przed ołtarzem lub w innym bardziej stosownym miejscu.

Opis obrzędu

791. Gdy lud się zgromadzi i wszystko zostanie przygotowane, przez kościół do ołtarza przechodzi procesja, w której biorą udział kandydatki mające składać śluby, ich przełożona oraz mistrzyni. Gdy procesja przyjdzie do prezbiterium, wszyscy składają należny ukłon ołtarzowi i udają się na wyznaczone im miejsca540.

792. Obrzędy wstępne i liturgia słowa odbywają się jak zwykle, aż do Ewangelii włącznie.

793. Po Ewangelii wszyscy siadają oprócz zakonnic, które mają składać śluby. Biskup zasiada na katedrze lub na przygotowanym krześle oraz otrzymuje mitrę i pastorał. Następuje wezwanie kandydatek lub postulacja.

Diakon albo mistrzyni wzywa kandydatki mające złożyć śluby. Każda z nich, wezwana z imienia i nazwiska, odpowiada: Jestem. Następnie biskup zadaje kandydatkom pytania dotyczące ich gotowości złożenia ślubów.

Zamiast wezwania może się odbyć postulacja: jedna z kandydatek, posługując się formułą podaną rytuale, zwraca się do przełożonej i w imieniu wszystkich prosi o dopuszczenie do ślubowania.

Na koniec wszyscy odpowiadają: Bogu niech będą dzięki541.

794. Zakonnice składające śluby siadają. Biskup, jeśli uzna za stosowne, otrzymuje mitrę i pastorał. Nawiązując do tekstów czytań wykonanych w liturgii słowa głosi homilię, w której wyjaśnia sens ślubów i wartość życia zakonnego dla osobistego uświęcenia wybranych oraz dla dobra Kościoła i całej ludzkości542.

795. Po homilii kandydatki wstają. Biskup pyta je, czy są gotowe poświęcić się Bogu i dążyć do doskonałej miłości według reguły i konstytucji swego zakonu. Zadaje im pytania zaproponowane w Rytuale rzymskim lub w rytuale własnym danego zgromadzenia. Na koniec biskup potwierdza ich decyzję słowami: Bóg, który rozpoczął w was dobre dzieło, niechaj go dokona na dzień Jezusa Chrystusa543.

796. Wszyscy wstają. Biskup stojąc bez mitry i pastorału, składa ręce i zwrócony do ludu mówi: Błagajmy, najmilsi, Boga. Zakonnice mające złożyć śluby – jeżeli w zgromadzeniu zakonnym istnieje taki zwyczaj – padają na twarz albo klękają. W niedziele i w okresie Wielkanocy wszyscy (oprócz składających śluby) stoją, w innych dniach klęczą. W tym ostatnim przypadku diakon wzywa: Klęknijmy.

Dwaj kantorzy rozpoczynają śpiew litanii, na wezwania której wszyscy odpowiadają. W odpowiednich miejscach litanii można dodać imiona świętych, szczególnie czczonych w diecezji lub w danej rodzinie zakonnej, a także w razie potrzeby dołączyć inne wezwania; litania bowiem zastępuje modlitwę powszechną544.

797. Po zakończeniu litanii wstaje sam biskup (jeśli klęczał razem ze wszystkimi) i rozłożywszy ręce mówi: Panie Boże, wysłuchaj. Jeśli wymagają tego okoliczności, diakon wzywa: Powstańmy, i wszyscy wstają 545.

798. Biskup siada oraz otrzymuje mitrę i pastorał. Jeżeli jest taki zwyczaj w rodzinie zakonnej, po litanii dwie profeski podchodzą do krzesła przełożonej i stoją tam, jako świadkowie ślubów.

Każda z kandydatek mających złożyć śluby podchodzi i wobec biskupa, przełożonej i świadków odczytuje formułę ślubów, którą przedtem własnoręcznie napisała.

Następnie profeska zbliża się do ołtarza i składa na nim tekst ślubów. Jeżeli można to zrobić bez trudności, podpisuje tekst na ołtarzu. Następnie wraca na wyznaczone miejsce546.

799. Gdy wszystkie kandydatki złożą profesję, stojąc mogą wykonać antyfonę Przyjmij mnie, Panie albo inny odpowiedni śpiew, który wyraża uczucia oddania się i radości547.

800. Zakonnice, które złożyły śluby, klękają. Biskup oddaje pastorał i mitrę, wstaje, rozkłada ręce i wypowiada uroczystą modlitwę błogosławieństwa548.

801. Po modlitwie błogosławieństwa biskup i lud siadają. Biskup otrzymuje mitrę. Jeżeli w rodzinnie zakonnej jest zwyczaj wręczania pewnych odznak profesji, zakonnice, które dopiero co złożyły śluby, podchodzą kolejno do biskupa, który w milczeniu albo wypowiadając formułę zaproponowaną w ich własnym rytuale, wręcza każdej owe odznaki. I tak, jeżeli należy wręczyć obrączki, zakonnice podchodzą do biskupa, który każdej nakłada obrączkę, wypowiadając przewidzianą formułę. Jeżeli zakonnic jest dużo lub gdy przemawia za tym inna racja, biskup może jeden raz powiedzieć do wszystkich: Przyjmijcie obrączkę. Następnie każdej z klęczących profesek biskup podaje obrączkę.

W tym czasie schola wraz z ludem może wykonać antyfonę Zostałam poślubiona Temu z Psalmem 45 (44) albo inny odpowiedni śpiew549.

802. Po przekazaniu odznak profesji albo po uroczystej modlitwie błogosławieństwa – tam gdzie jest taki zwyczaj lub gdzie to zostanie uznane za stosowne – można zaznaczyć wieczyste włączenie nowych profesek do rodziny zakonnej przez odpowiednie słowa biskupa albo przełożonej lub przez pocałunek pokoju. Biskup, przełożona i członkinie wspólnoty wyrażają nowym profeskom siostrzaną miłość w sposób zgodny z przyjętymi we wspólnocie zwyczajami. W tym czasie wszyscy siedzą i wykonują antyfonę Jak miłe są przybytki Twoje z Psalmem 84 (83) albo inny odpowiedni śpiew550.

803. Neoprofeski wracają na wyznaczone dla nich miejsca. Biskup sprawuje dalej Mszę Świętą.

Wyznanie wiary odmawia się zgodnie z przepisami; opuszcza się modlitwę powszechną.

W czasie śpiewu na przygotowanie darów kilka zakonnic, które właśnie złożyły śluby, przynosi do ołtarza chleb, wino i wodę do Ofiary eucharystycznej551.

W Modlitwach eucharystycznych wspomina się profesję zakonną, używając formuł podanych w Mszale rzymskim552.

Biskup przekazuje znak pokoju każdej z zakonnic, które dopiero co złożyły profesję, chyba że uczynił to już wcześniej, po przekazaniu odznak profesji 553.

804. Po przyjęciu Ciała i Krwi Pańskiej przez biskupa zakonnice neoprofeski przystępują do ołtarza, aby otrzymać Komunię Świętą pod obiema postaciami. Po nich współsiostry, rodzice i krewni mogą w ten sam sposób przyjąć Eucharystię554.

805. Po modlitwie po Komunii zakonnice nowo poświęcone Bogu stają przed ołtarzem. Biskup otrzymuje mitrę i pozdrawia lud: Pan z wami. Diakon może wezwać wiernych: Pochylcie głowy na błogosławieństwo. Biskup wyciąga ręce nad profeskami i wygłasza wezwania uroczystego błogosławieństwa. Następnie składa ręce, otrzymuje pastorał i mówi: Błogosławieństwo Boga wszechmogącego, po czym wykonując nad ludem trzykrotny znak krzyża, dodaje: Ojca, + i Syna, + i Ducha + Świętego, niech zstąpi na was i pozostanie na zawsze. Wszyscy odpowiadają: Amen.

Biskup może też udzielić błogosławieństwa, posługując się formułami podanymi niżej, w numerach 1136 – 1137.

806. Po błogosławieństwie biskupa i odesłaniu ludu przez diakona odbywa się, jak zwykle, procesjonalny powrót do zakrystii.

Rozdział VI

Obrzędy ustanowienia lektorów i akolitów

Wprowadzenie

807. Posługi lektora i akolity w Kościele łacińskim winny zostać utrzymane. Można je powierzać świeckim wiernym mężczyznom, a więc nie są już więcej zarezerwowane tylko dla kandydatów do sakramentu święceń.

Kandydaci jednak do diakonatu i prezbiteratu mają obowiązek – o ile jeszcze nie przyjęli – przyjąć i przez odpowiedni czas wykonywać posługi lektora i akolity, aby w ten sposób lepiej przygotować się do przyszłego podjęcia posługi słowa i ołtarza555.

808. Posług lektora i akolity nie wolno powierzać łącznie tym samym osobom. Należy zachować między nimi odstęp czasu, określony przez Stolicę Apostolską lub przez Konferencję Episkopatu556.

809. Posługi powierza biskup, a w kleryckich instytutach doskonałości wyższy przełożony, w czasie Mszy Świętej lub podczas celebracji słowa Bożego557.

810. Przy sprawowaniu obrzędu winni biskupowi asystować: diakon lub prezbiter, który ma wzywać kandydatów, oraz inni posługujący.

Obrzęd sprawuje się przy katedrze albo w miejscu przewodniczenia lub przy innym krześle ustawionym przed ołtarzem, jeśli będzie to bardziej stosowne dla ułatwienia udziału wiernych.

Jeśli obrzęd ma być sprawowany w czasie Mszy Świętej, biskup ubiera szaty wymagane do jej odprawiania oraz używa mitry i pastorału. Jeśli sprawuje poza Mszą Świętą, może nałożyć albę, krzyż noszony na piersiach, stułę i kapę odpowiedniego koloru albo tylko krzyż i stułę nałożone na rokietę i mucet; w tym drugim przypadku nie używa mitry ani pastorału.

I. Ustanowienie lektorów

811. Lektor jest ustanawiany do pełnienia właściwej mu funkcji, jaką stanowi czytanie słowa Bożego w zgromadzeniu liturgicznym. We Mszy Świętej wykonuje on czytania z Pisma Świętego oprócz Ewangelii558.

Powierza mu się również we wspólnocie Ludu Bożego szczególne zadanie kształcenia dzieci i dorosłych w wierze oraz przygotowywania ich do godnego przyjmowania sakramentów559.

812. Do sprawowania obrzędu należy przygotować:

− jeżeli posługa ma być powierzona w czasie Mszy Świętej – to, co jest potrzebne do jej sprawowania; jeśli poza Mszą – dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę i kapę odpowiedniego koloru albo tylko krzyż i stułę, którą nałoży na rokietę i mucet;

− Pontyfikał rzymski z tekstami obrzędów wprowadzenia w posługę lektora;

− księgę Pisma Świętego;

− krzesło dla biskupa;

− dla kandydatów do posługi lektoratu: krzesła w odpowiedniej części kościoła tak ustawione, aby wierni mogli dobrze widzieć czynności liturgiczne;

− jeśli obrzęd ma być sprawowany w czasie Mszy Świętej, odpowiedniej wielkości kielich nakryty welonem do Komunii Świętej pod obiema postaciami.

Ustanowienie lektorów w czasie Mszy Świętej

813. Można sprawować Mszę za pełniących służbę w Kościele z czytaniami przeznaczonymi dla obrzędu ustanowienia lektorów, w szatach koloru białego lub świątecznych.

W dni wymienione w numerach 1 – 9 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych sprawuje się Mszę Świętą z dnia. Kiedy nie sprawuje się Mszy za pełniących służbę w Kościele, wolno wziąć jedno czytanie spośród czytań przeznaczonych w lekcjonarzu dla obrzędu ustanowienia lektorów, jeżeli nie przypada dzień wymieniony w numerach 1 – 4 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych.

814. Obrzędy wstępne i liturgię słowa sprawuje się jak zwykle, aż do Ewangelii włącznie.

815. Po Ewangelii siadają wszyscy z wyjątkiem kandydatów do lektoratu. Biskup siada na katedrze lub na przygotowanym krześle oraz otrzymuje mitrę i pastorał. Wyznaczony diakon lub prezbiter wzywa kandydatów mówiąc: Niech przystąpią ci, którzy mają być ustanowieni lektorami. Każdy z kandydatów, wezwany z imienia i nazwiska, odpowiada: Jestem. Następnie podchodzi do biskupa, składa mu ukłon i wraca na swoje miejsce560.

816. Gdy wszyscy usiądą, biskup głosi homilię, w której nawiązując do czytań wykonanych w liturgii słowa wyjaśnia ludowi i kandydatom posługę lektora. Przemówienie może zakończyć słowami zaproponowanymi w pontyfikale561.

817. Po homilii biskup oddaje pastorał i mitrę. Wszyscy wstają. Kandydaci na lektorów klękają. Biskup składa ręce i wzywa wszystkich do modlitwy mówiąc: Pokornie prośmy Boga Ojca. Wszyscy przez chwilę modlą się w ciszy. Następnie biskup rozkłada ręce i wypowiada nad kandydatami modlitwę błogosławieństwa: Boże, źródło światłości i dobroci562.

818. Po modlitwie biskupa kandydaci wstają. Wszyscy inni siadają. Biskup siada i otrzymuje mitrę. Kandydaci kolejno podchodzą do biskupa, który każdemu podaje księgę Pisma Świętego i mówi: Przyjmij księgę Pisma Świętego. W tym czasie, zwłaszcza gdy kandydaci są liczni, można śpiewać Psalm 19 (18) albo inną odpowiednią pieśń563.

819. Jeżeli ustanowienie lektorów odbywa się w czasie Mszy Świętej, sprawuje się ją dalej jak zwykle. Zgodnie z przepisami odmawia się wyznanie wiary, a następnie modlitwę powszechną ze specjalnymi wezwaniami za nowo ustanowionych lektorów.

820. Lektorzy, ich rodzice i krewni mogą przyjąć Komunię Świętą pod obiema postaciami.

Ustanowienie lektorów podczas celebracji słowa Bożego

821. Biskup może nałożyć: albę, krzyż noszony na piersiach oraz stułę i kapę odpowiedniego koloru albo tylko krzyż oraz stułę nałożoną na rokietę i mucet; w tym ostatnim przypadku nie używa mitry ani pastorału.

822. Obrzęd można rozpocząć odpowiednim śpiewem. Po przyjściu do ołtarza i pozdrowieniu obecnych biskup wypowiada kolektę z Mszy za pełniących służbę w Kościele. Liturgię słowa sprawuje się podobnie jak we Mszy Świętej; między czytaniami można wykonać stosowne śpiewy.

823. Ustanowienie lektorów odbywa się w sposób opisany wyżej, w numerach 815 – 818.

824. Obrzęd ustanowienia kończy się modlitwą powszechną oraz Modlitwą Pańską. Następnie biskup udziela wszystkim błogosławieństwa jak zwykle, diakon zaś odsyła lud mówiąc: Idźcie w pokoju Chrystusa. Posługujący i biskup wracają procesjonalnie do zakrystii.

II. Ustanowienie akolitów

825. Akolita zostaje ustanowiony po to, ażeby wspomagał diakona i usługiwał kapłanowi. Przeto jego zadaniem jest pełnić służbę ołtarza, pomagać diakonowi i kapłanowi w wypełnianiu czynności liturgicznych, zwłaszcza podczas sprawowania Mszy Świętej. Ponadto należy do niego – jako do nadzwyczajnego szafarza – udzielanie Komunii Świętej. W nadzwyczajnych okolicznościach będzie można akolicie powierzyć dokonanie wystawienia i schowania Najświętszego Sakramentu dla adoracji przez wiernych. Nie może jednak przy tej okazji udzielać błogosławieństwa564.

826. Ustanowienie akolitów odbywa się tylko w czasie Mszy Świętej.

827. Przedmioty, które należy przygotować:

− wszystko, co jest potrzebne do sprawowania Mszy Świętej;

− Pontyfikał rzymski z tekstami obrzędów ustanowienia akolitów;

− naczynie z chlebem lub winem do konsekracji;

− krzesło dla biskupa;

− krzesła dla kandydatów do akolitatu ustawione w odpowiedniej części kościoła w taki sposób, aby wierni dobrze mogli widzieć czynności liturgiczne;

− odpowiedniej wielkości kielich nakryty welonem do Komunii Świętej pod obiema postaciami.

828. Można sprawować Mszę za pełniących służbę w Kościele z czytaniami przeznaczonymi w lekcjonarzu dla tego obrzędu, w szatach koloru białego lub świątecznych.

W dni wymienione w numerach 1 – 9 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych sprawuje się Mszę Świętą z dnia.

Kiedy nie sprawuje się Mszy obrzędowej, można wziąć jedno czytanie spośród czytań przeznaczonych w lekcjonarzu dla obrzędu ustanowienia akolitów, jeśli nie przypada dzień wymieniony w numerach 1 – 4 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych.

829. Obrzędy wstępne i liturgię słowa sprawuje się jak zwykle, aż do Ewangelii włącznie.

830. Po Ewangelii siadają wszyscy z wyjątkiem kandydatów do akolitatu. Biskup zasiada na katedrze albo na krześle ustawionym w bardziej odpowiednim miejscu oraz otrzymuje mitrę i – według uznania – pastorał. Wyznaczony diakon albo prezbiter wzywa kandydatów mówiąc: Niech przystąpią ci, którzy mają być ustanowieni akolitami. Każdy z kandydatów, wezwany z imienia i nazwiska, odpowiada: Jestem, podchodzi do biskupa i składa mu ukłon, po czym wraca na swoje miejsce565.

831. Gdy wszyscy usiądą, biskup głosi homilię, w której nawiązując do czytań wykonanych w liturgii słowa wyjaśnia kandydatom i ludowi znaczenie posługi akolity. Swoje przemówienie może biskup zakończyć słowami zaproponowanymi w pontyfikale566.

832. Po homilii wszyscy wstają. Biskup oddaje pastorał i mitrę. Kandydaci klękają. Biskup stojąc, składa ręce i wzywa wiernych do modlitwy, mówiąc: Pokornie prośmy Boga. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Następnie biskup rozkłada ręce i wypowiada nad kandydatami modlitwę błogosławieństwa: Najłaskawszy Boże, Ty przez Jednorodzonego Syna Twojego567.

833. Wszyscy siadają. Biskup otrzymuje mitrę. Kandydaci kolejno podchodzą do biskupa, który wręcza każdemu naczynie z chlebem lub winem do konsekracji i mówi: Przyjmij naczynie z chlebem (lub: z winem) do sprawowania Eucharystii568. W tym czasie, zwłaszcza gdy kandydaci są liczni, można śpiewać psalm albo inną odpowiednią pieśń.

834. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle. Zgodnie z przepisami odmawia się wyznanie wiary, a następnie modlitwę powszechną ze specjalnymi wezwaniami za nowo ustanowionych akolitów.

835. W czasie przygotowania darów akolici lub gdy jest ich wielu, niektórzy z nich, przynoszą patenę z chlebem i kielich z winem569.

836. Akolici, ich rodzice i krewni mogą przyjąć Komunię Świętą pod obiema postaciami. Akolici otrzymują Komunię bezpośrednio po diakonach.

837. Biskup może polecić, aby akolita, który stał się nadzwyczajnym szafarzem Eucharystii, pomagał w udzielaniu Komunii wiernym w czasie Mszy Świętej złączonej z jego ustanowieniem.

Rozdział VII

Obrzędy pogrzebu pod przewodnictwem biskupa

838. Jest bardzo stosowne, aby biskup jako zwiastun wiary i sługa pocieszenia, w miarę możności przewodniczył obrzędom pogrzebu, odbywającym się z licznym udziałem wiernych, zwłaszcza jeżeli sprawuje się je po śmierci biskupa lub prezbitera.

839. Do sprawowania obrzędów pogrzebu należy przygotować:

a) w zakrystii lub w innym stosownym miejscu szaty liturgiczne koloru fioletowego lub czarnego:

− dla biskupa: albę, stułę, krzyż noszony na piersiach, kapę na procesję i do celebracji słowa Bożego, ornat do Mszy Świętej, mitrę prostą i pastorał;

− dla koncelebransów: szaty do Mszy Świętej;

− dla diakonów: alby, stuły i w miarę możliwości dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone;

b) w domu zmarłego:

− krzyż procesyjny i świeczniki;

− naczynie z wodą pobłogosławioną i kropidło;

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem;

c) w prezbiterium:

− wszystko, co jest potrzebne do sprawowania Mszy Świętej lub celebracji słowa Bożego;

d) w pobliżu miejsca ustawienia trumny:

− paschał;

− przedmioty potrzebne do obrzędu ostatniego pożegnania, jeśli nie zostały przyniesione w procesji z domu zmarłego.

840. Podczas sprawowania obrzędów pogrzebu nie należy okazywać żadnych szczególnych względów osobom prywatnym lub stanowiskom, tak w samych obrzędach, jak i w zewnętrznej okazałości; poza wyróżnieniem wynikającym z pełnionej funkcji liturgicznej lub ze święceń oraz poza honorami należnymi władzom świeckim, zgodnie z przepisami liturgicznymi.

Godny pochwały jest zwyczaj umieszczania ciała zmarłego złożonego w trumnie w takiej pozycji, jaką za życia zajmował w zgromadzeniu liturgicznym: wyświęconego szafarza głową w stronę ludu, świeckiego zaś głową ku ołtarzowi.

841. W sprawowaniu obrzędów pogrzebu usilnie zaleca się szlachetną prostotę. Pochwala się składanie trumny na posadzce kościoła, zaś przy trumnie – ustawianie tylko paschału. Na trumnie można umieścić Ewangeliarz lub księgę Pisma Świętego albo krzyż. Jeżeli zmarłym jest wyświęcony szafarz, zgodnie z miejscowym zwyczajem można umieścić oznaki jego stanu.

Opis obrzędu

842. Zachowując miejscowe zwyczaje i względy stosowności, podczas pogrzebu biskupa należy wybierać przewidzianą w rytuale pierwszą formę obrzędów, obejmującą trzy stacje: w domu zmarłego, w kościele i na cmentarzu oraz – pomiędzy nimi – dwie procesje. W tym przypadku pochwala się zwyczaj, aby biskup przewodniczył także stacji w domu zmarłego i pierwszej procesji.

Jeżeli sam biskup nie udaje się do domu zmarłego, ale ta stacja jest przewidziana, winien jej przewodniczyć jeden z prezbiterów, któremu to przysługuje. Biskup zaś niech oczekuje w kościele przy katedrze albo w zakrystii.

843. Jeżeli biskup przewodniczy stacji w domu zmarłego i procesji do kościoła, w odpowiednim miejscu ubiera albę, krzyż noszony na piersiach, stułę i kapę koloru fioletowego lub czarnego oraz mitrę prostą. Otrzymuje też pastorał. Mający koncelebrować już od początku ubierają szaty liturgiczne wymagane przy sprawowaniu Mszy Świętej.

Również diakoni i posługujący ubierają przysługujące im szaty.

844. W domu zmarłego biskup po chrześcijańsku pozdrawia obecnych, wyrażając im pociechę płynącą z wiary. Następnie śpiewa się odpowiedni psalm – jeśli to możliwe – na sposób responsoryjny. Biskup dodaje stosowną modlitwę wskazaną w Rytuale rzymskim570.

845. Jeśli przeniesienie ciała zmarłego do kościoła odbywa się procesjonalnie, na początku idzie ministrant z dymiącą kadzielnicą; za nim akolita lub ministrant z krzyżem między dwoma usługującymi, niosącymi zapalone świece; dalej alumni i diakoni, ubrani w sutanny i komże; prezbiterzy we własnym stroju chórowym; za nimi koncelebransi, jeśli są. Na końcu idzie biskup w mitrze i z pastorałem oraz dwaj towarzyszący mu diakoni, a za nimi, tuż przed trumną, idą usługujący do księgi, mitry i pastorału.

W czasie procesji śpiewa się psalmy lub inne odpowiednie pieśni, zgodnie z przepisami rytuału571.

846. Jeśli nie odbywa się stacja w domu zmarłego, biskup albo jeden z prezbiterów sprawuje u wejścia do kościoła wyżej opisane obrzędy.

847. Podczas wejścia do kościoła i na początek Mszy Świętej z zasady wykonuje się tylko jeden śpiew, jak to jest podane w mszale. Jeśli wzgląd duszpasterski tego wymaga, można dodać jedno z responsoriów, wskazanych w rytuale.

848. Po przyjściu do ołtarza biskup oddaje pastorał i mitrę, całuje ołtarz i udaje się do katedry, gdzie zdejmuje kapę i wkłada ornat.

W tym czasie ciało zmarłego zostaje złożone w odpowiednim miejscu w pobliżu ołtarza, w pozycji wskazanej wyżej, w numerach 840 – 841.

849. Mszę pogrzebową sprawuje się podobnie jak wszystkie inne.

W drugiej i trzeciej Modlitwie eucharystycznej dodaje się własne formuły modlitw wstawienniczych za zmarłych.

850. Po modlitwie po Komunii, biskup nawet jeśli nie celebrował – albo jeśli Ofiara eucharystyczna nie była sprawowana, po zakończeniu liturgii słowa – ubrany w ornat lub kapę, otrzymuje mitrę i pastorał oraz podchodzi do trumny. Stojąc zwrócony do ludu i mając obok siebie diakona oraz usługujących z wodą pobłogosławioną i kadzielnicą, sprawuje obrzęd ostatniego pożegnania572.

Jeśli grób znajduje się w samym kościele, wypada sprawować ten obrzęd przy grobie. Wówczas po modlitwie po Komunii odbywa się procesja z towarzyszeniem śpiewów przewidzianych w rytuale573.

851. Biskup, stojąc w pobliżu trumny, oddaje pastorał i mitrę oraz wygłasza zachętę: Nasz brat zasnął (nasza siostra zasnęła) lub inną o podobnej treści. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu, po czym następuje śpiew pożegnalny Przybądźcie z nieba lub inna pieśń podana w rytuale574. Po śpiewie biskup, stojąc w miejscu, trzykrotnie kropi trumnę wodą pobłogosławioną i okadza oraz wypowiada modlitwę: Ojcze nieskończenie dobry lub inną bardziej odpowiednią575. Po modlitwie wykonuje się antyfonę Niech aniołowie zawiodą cię do raju lub Ja jestem zmartwychwstanie i życie.

852. Jeżeli przenosi się ciało z kościoła na cmentarz, biskup oczekuje przy katedrze, aż ciało zostanie wyniesione z kościoła albo od razu wraca do zakrystii. Jeśli zaś sam biskup przewodniczy konduktowi pogrzebowemu, wtedy procesja odbywa się, jak po pierwszej stacji. Śpiewa się psalmy i antyfony podane w rytuale576.

853. Po przyjściu na cmentarz orszak pogrzebowy zatrzymuje się przy grobie. Jeśli cmentarz lub grób nie jest pobłogosławiony, biskup oddaje pastorał i mitrę oraz błogosławi grób, wypowiadając odpowiednią modlitwę, po której kropi grób wodą pobłogosławioną.

Jeśli nie ma potrzeby błogosławienia grobu, biskup wzywa zgromadzonych do cichej modlitwy: Wypełniając chrześcijański obowiązek. Wszyscy modlą się przez chwilę w milczeniu. Następnie biskup rozpoczyna modlitwę powszechną, której wezwania może wygłosić diakon lub kantor. Po ostatnim wezwaniu biskup wprowadza do Modlitwy Pańskiej, którą wszyscy odmawiają wspólnie. Po niej biskup dodaje modlitwę dostosowaną do sytuacji zmarłego577. Po modlitwie biskup udziela zgromadzonym uroczystego błogosławieństwa, a następnie kropi trumnę wodą pobłogosławioną mówiąc: Niech Bóg da tobie pić ze źródła wody życia. Potem rzuca na trumnę grudkę ziemi i dodaje: Prochem jesteś i w proch się obrócisz.

854. Złożenie ciała do grobu może nastąpić w tym momencie albo pod koniec obrzędu, według miejscowego zwyczaju. Biskup wygłasza zachętę: Złożymy ciało naszego brata (naszej siostry) w grobie. W czasie zasypywania lub zamykania grobu wykonuje się antyfonę Witaj, Królowo albo pieśń do Najświętszej Maryi Panny. Nad grobem można też odśpiewać pieśń Maryi Uwielbiaj, duszo moja lub Pieśń Symeona Teraz, o Panie, pozwól odejść. Można również odśpiewać wyznanie wiary lub zwrotkę pieśni wielkanocnej.

855. Jeżeli biskup nie celebruje Mszy Świętej wypada, by przy katedrze przewodniczył liturgii słowa, ubrany w kapę. Podobnie czyni, gdy zamiast Ofiary eucharystycznej przewidziana jest według wskazań rytuału celebracja słowa Bożego.

W obrzędach pogrzebu dzieci oraz w czasie pogrzebu dorosłych, gdy się je sprawuje w innych formach przewidzianych w rytuale, biskup spełnia wyżej opisane czynności, wprowadzając stosowne zmiany.

Rozdział VIII

Obrzędy położenia kamienia węgielnego lub rozpoczęcia budowy kościoła

Wprowadzenie

856. Na rozpoczęcie budowy nowego kościoła należy sprawować obrzędy, aby uprosić błogosławieństwo Boże dla podjętego dzieła, a wiernych pouczyć, że budynek wzniesiony z kamieni będzie widomym znakiem żywego Kościoła, czyli budowli Bożej578, którą oni sami stanowią.

Zgodnie ze zwyczajem liturgicznym obrzędy te obejmują błogosławieństwo placu przeznaczonego pod nowy kościół oraz błogosławieństwo i położenie kamienia węgielnego.

Jeżeli ze względu na konstrukcję i sposób budowania nie kładzie się kamienia węgielnego, należy sprawować obrzędy błogosławieństwa placu przeznaczonego pod nowy kościół, aby poświęcić Bogu rozpoczęcie dzieła budowy579.

857. Obrzędy położenia kamienia węgielnego lub rozpoczęcia budowy nowego kościoła można sprawować w jakimkolwiek dniu, z wyjątkiem Triduum Paschalnego. Wypada wyznaczyć taki dzień, w którym wierni mogą liczniej się zgromadzić580.

858. Jest wskazane, aby obrzędy te sprawował biskup diecezji. Jeśli sam nie może tego dokonać, niech zleci to zadanie innemu biskupowi lub prezbiterowi, zwłaszcza temu, który jest jego współpracownikiem i pomocnikiem w pracy duszpasterskiej w diecezji lub we wspólnocie, dla której ma być zbudowany nowy kościół581.

859. Wiernych należy wcześniej powiadomić o dniu i godzinie obrzędów. Ponadto proboszcz lub inni duszpasterze i katecheci pouczą ich o znaczeniu obrzędu, jak również o należnym szacunku dla kościoła, który dla nich się buduje. Wypada także zachęcić wiernych do niesienia dobrowolnej i chętnej pomocy przy budowie kościoła582.

860. W miarę możności należy wyraźnie oznaczyć plac budowy kościoła, tak by można było go obejść dokoła583.

861. W miejscu, gdzie ma być ołtarz, należy wznieść drewniany krzyż odpowiedniej wielkości584.

862. Do sprawowania obrzędów należy przygotować:

− Pontyfikał rzymski z tekstami obrzędów i lekcjonarz;

− krzesło dla biskupa;

− kamień węgielny – jeśli ma być wmurowany – który zgodnie ze zwyczajem powinien być ociosany i narożny, a także zaprawę cementową oraz narzędzia służące do umieszczenia kamienia w fundamentach;

− naczynie z wodą pobłogosławioną i kropidło;

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem;

− krzyż procesyjny oraz świeczniki ze świecami dla usługujących.

Należy przygotować urządzenia nagłaśniające, aby zebrany lud mógł dobrze słyszeć czytania, modlitwy i pouczenia585.

863. Przy sprawowaniu obrzędów używa się szat liturgicznych koloru białego lub koloru danego święta. Należy więc przygotować:

− dla biskupa: albę, stułę, kapę, mitrę i pastorał;

− dla prezbitera, jeśli przewodniczy obrzędowi: albę, stułę i kapę;

− dla diakonów: alby, stuły, i w miarę możności dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone586.

Dojście do miejsca budowy kościoła

864. Zgromadzenie ludu i dojście do miejsca, w którym sprawuje się obrzędy, zależnie od okoliczności czasu i miejsca odbywa się według jednej z dwóch niżej opisanych form.

Forma pierwsza: procesja

865. W oznaczonej porze wierni gromadzą się w odpowiednim miejscu i stamtąd procesjonalnie udają się na miejsce budowy587.

866. Biskup ubrany w szaty, w mitrze i z pastorałem, albo – według uznania – mając na sobie rokietę, mucet, krzyż noszony na piersiach i stułę (w tym przypadku bez mitry i pastorału), razem z posługującymi udaje się do zgromadzonego ludu. Po oddaniu mitry i pastorału pozdrawia wiernych słowami: Miłość Boga Ojca. Można użyć innych słów, zwłaszcza wziętych z Pisma Świętego.

Następnie biskup krótko przemawia do wiernych, aby ich przygotować do udziału w obrzędach i wyjaśnić ich znaczenie588.

867. Po przemówieniu biskup mówi: Módlmy się i wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Potem biskup wypowiada modlitwę: Boże, Ty tak zbudowałeś Kościół589.

868. Po modlitwie biskup otrzymuje mitrę i pastorał. Jeżeli okoliczności za tym przemawiają, diakon wzywa: Idźmy w pokoju. Procesja wyrusza w zwykłym porządku. Na czele idzie ministrant z dymiącą kadzielnicą; za nim akolita lub ministrant z krzyżem między dwoma usługującymi, niosącymi zapalone świece; następnie duchowieństwo, biskup z diakonami asystującymi i z innymi posługującymi, w końcu wierni. W czasie procesji wykonuje się Psalm 84 (83) z antyfoną Dusza ma tęskni za świątynią Pana albo inny odpowiedni śpiew. Następuje czytanie słowa Bożego, jak to jest podane niżej, w numerach 871 – 872590.

Forma druga: Zgromadzenie w miejscu, gdzie ma być zbudowany nowy kościół

869. Jeżeli procesja nie może się odbyć albo wydaje się niedogodna, wierni gromadzą się w miejscu, gdzie ma być zbudowany nowy kościół. Gdy lud się zgromadzi, śpiewa się aklamację Niech Wiekuisty ześle trwały pokój. Można również śpiewać odpowiednią pieśń. Biskup ubrany w albę, stułę i kapę, mając krzyż noszony na piersiach oraz mitrę i pastorał, albo – według uznania – rokietę, mucet, krzyż noszony na piersiach i stułę (w tym przypadku nie ma mitry ani pastorału), razem z posługującymi udaje się do zgromadzonego ludu. Po oddaniu mitry i pastorału pozdrawia lud słowami: Miłość Boga Ojca. Może użyć innych słów, zwłaszcza wziętych z Pisma Świętego.

Następnie biskup krótko przemawia do wiernych, aby ich przygotować do udziału w obrzędach i wyjaśnić ich znaczenie591.

870. Po przemówieniu biskup mówi: Módlmy się i wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Potem biskup wypowiada modlitwę: Boże, Ty tak zbudowałeś Kościół592.

Czytanie słowa Bożego

871. Biskup siada i otrzymuje mitrę. Czyta się jeden lub kilka odpowiednich tekstów Pisma Świętego. Należy je wybrać przede wszystkim spośród czytań przewidzianych w lekcjonarzu mszalnym na obrzędy poświęcenia kościoła i przepleść psalmem responsoryjnym albo innym odpowiednim śpiewem593.

872. Po czytaniach biskup – jeśli uzna za stosowne, siedząc z pastorałem i w mitrze – głosi homilię, w której na podstawie czytań biblijnych wyjaśnia znaczenie obrzędów: Chrystus jest kamieniem węgielnym Kościoła; budowla, którą ma wznieść żywy Kościół złożony z wiernych, będzie domem Bożym i zarazem domem Ludu Bożego594.

873. Po homilii zgodnie z miejscowym zwyczajem można odczytać akt błogosławieństwa kamienia węgielnego i rozpoczęcia budowy kościoła, przeznaczony do wmurowania razem z kamieniem węgielnym w przewidzianym miejscu budowli. Dokument podpisuje biskup i przedstawiciele zajmujących się budową kościoła595.

Błogosławieństwo placu pod budowę nowego kościoła

874. Po homilii biskup oddaje pastorał i mitrę oraz wstaje. Rozkłada ręce i błogosławi plac pod budowę nowego kościoła, wypowiadając modlitwę: Boże, Ty swoją świętością napełniasz cały świat. Wszyscy odpowiadają: Amen. Następnie otrzymuje mitrę i mając obok siebie diakonów, wodą pobłogosławioną kropi plac pod kościół. Może to zrobić, stojąc w miejscu albo procesjonalnie z posługującymi obchodząc fundamenty. Wówczas wykonuje się Psalm 48 (47) z antyfoną Jak drogie kamienie wszystkie Twoje mury albo inny odpowiedni śpiew596.

Błogosławieństwo i położenie kamienia węgielnego

875. Po błogosławieństwie placu odbywa się albo błogosławieństwo i położenie kamienia węgielnego – jak to jest podane niżej, w numerach 876 i 877 – albo, jeżeli nie przewiduje się położenia kamienia węgielnego, następuje zakończenie obrzędów, w sposób opisany niżej, w numerach 878 – 879597.

876. Biskup z asystującymi mu diakonami podchodzi do miejsca, w którym należy umieścić kamień węgielny. Oddaje mitrę i mając ręce złożone, mówi: Módlmy się. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Następnie biskup rozkłada ręce i błogosławi kamień mówiąc: Boże, Ojcze Święty. Wszyscy odpowiadają: Amen.

Jeżeli przemawiają za tym okoliczności, biskup kropi kamień wodą pobłogosławioną i okadza. Następnie otrzymuje mitrę598.

877. Biskup umieszcza kamień węgielny w fundamentach kościoła w milczeniu lub – zależnie od okoliczności – wypowiada słowa: Z wiarą w Jezusa Chrystusa albo inne odpowiednio dobrane. Murarz spaja kamień zaprawą. W tym czasie można wykonać antyfonę Dom Pański jest dobrze zbudowany na mocnej skale albo inny odpowiedni śpiew599.

Zakończenie obrzędów

878. Po skończeniu śpiewu biskup oddaje mitrę. Następuje modlitwa powszechna ujęta w słowach podanych w pontyfikale lub podobnych. Po ostatnim wezwaniu biskup zachęca do odmówienia Modlitwy Pańskiej, którą wszyscy wypowiadają. Potem biskup dodaje modlitwę: Uwielbiamy Ciebie, Panie600.

879. Biskup otrzymuje mitrę i pastorał oraz błogosławi lud jak zwykle. Diakon odsyła lud słowami: Idźcie w pokoju Chrystusa, na które wszyscy odpowiadają: Bogu niech będą dzięki.

Jeżeli po położeniu kamienia węgielnego sprawuje się Mszę Świętą na placu budowy kościoła, należy wybrać albo formularz z dnia albo o tytule kościoła601.

Rozdział IX

Obrzędy poświęcenia kościoła

Wprowadzenie

880. Chrystus przez swoją śmierć i zmartwychwstanie stał się prawdziwą i doskonałą świątynią Nowego Przymierza (por. J 2, 21) i zgromadził lud nabyty. Ten lud święty, zjednoczony jednością Ojca, Syna i Ducha Świętego, jest Kościołem602, czyli świątynią Boga, zbudowaną z żywych kamieni, gdzie Ojciec doznaje czci w Duchu i prawdzie (por. J 4, 23).

Słusznie więc od dawna nazywa się "kościołem" także budynek, w którym gromadzi się wspólnota chrześcijańska, aby słuchać słowa Bożego, razem się modlić, przystępować do sakramentów oraz sprawować Eucharystię603. Jako widzialna budowla, dom ten jest szczególnym znakiem Kościoła pielgrzymującego na ziemi i obrazem Kościoła przebywającego w niebie.

Jeżeli kościół powstaje jako budynek przeznaczony wyłącznie i na stałe do gromadzenia się Ludu Bożego i sprawowania liturgii, staje się domem Bożym; dlatego wypada poświęcić go Bogu w uroczystym obrzędzie, stosownie do starożytnego zwyczaju Kościoła. Jeśli zaś nie poświęca się go, winien być przynajmniej pobłogosławiony zgodnie z obrzędem opisanym niżej, w numerach 970 – 987. Kiedy odbywa się poświęcenie kościoła, wszystkie przedmioty, które się w nim znajdują, jak: chrzcielnica, krzyż, obrazy, organy, dzwony, stacje "Drogi krzyżowej", zostają tym samym obrzędem pobłogosławione i erygowane, tak iż nie wymagają nowego błogosławieństwa ani ustanowienia.

881. Każdy kościół, który ma być poświęcony, powinien posiadać tytuł. Tytułem kościoła może być: Najświętsza Trójca, Pan nasz Jezus Chrystus pod wezwaniem tajemnicy z Jego życia lub imienia już wprowadzonego do liturgii, Duch Święty, Najświętsza Maryja Panna pod jakimś wezwaniem w liturgii już przyjętym, święci aniołowie, święty wpisany w Martyrologium rzymskim lub umieszczony w prawnie zatwierdzonym Dodatku, błogosławiony umieszczony już w kalendarzu lokalnym. Tytuł kościoła powinien być tylko jeden, z wyjątkiem tych świętych, którzy razem są umieszczeni w kalendarzu604.

882. Zgodnie z tradycją liturgii rzymskiej należy zachować zwyczaj składania pod ołtarzem poświęconym relikwii świętych, chociażby nie byli męczennikami605. Należy jednak mieć na uwadze:

a) Składane relikwie mają być takiej wielkości, by można było się upewnić, że są częściami ciał ludzkich. Należy unikać składania zbyt małych części relikwii jednego lub wielu świętych.

b) Z największą starannością należy dbać o autentyczność składanych relikwii. Lepiej poświęcić ołtarz bez relikwii, niż składać pod nim relikwie niepewnego pochodzenia.

c) Szkatuły z relikwiami nie należy umieszczać ani nad ołtarzem, ani w mensie ołtarza, lecz pod jego mensą z uwzględnieniem kształtu ołtarza606.

883. Biskup, któremu powierzona została troska o Kościół lokalny, powinien poświęcać Bogu nowo wybudowane kościoły w diecezji.

Jeżeli sam nie może przewodniczyć obrzędom, niech zleci to zadanie innemu biskupowi, zwłaszcza swojemu współpracownikowi lub pomocnikowi w pracy duszpasterskiej z wiernymi, dla których nowy kościół został zbudowany. W przypadkach nadzwyczajnych biskup specjalnym mandatem może tę czynność zlecić prezbiterowi607.

884. Na poświęcenie nowego kościoła wybiera się dzień, w którym wierni mogą liczniej się zgromadzić, przede wszystkim niedzielę. Ponieważ w tych obrzędach wszystko przenika myśl o poświęceniu, nie powinno się ich sprawować w dniach, których tajemnic nie można pominąć: w Triduum Paschalne, Narodzenie, Objawienie i Wniebowstąpienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego, Środę Popielcową, dni Wielkiego Tygodnia oraz we Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych608.

885. Sprawowanie Mszy Świętej wiąże się ściśle z obrzędami poświęcenia kościoła. Gdy więc sprawuje się poświęcenie kościoła, opuszcza się teksty liturgiczne danego dnia, a stosuje teksty własne poświęcenia, zarówno w liturgii słowa, jak i w liturgii eucharystycznej.

Wypada, aby Mszę biskup koncelebrował z prezbiterami biorącymi udział w obrzędach poświęcenia oraz z kierującymi parafią lub wspólnotą, dla której zbudowano kościół609.

886. Dzień poświęcenia kościoła ma w tym kościele stopień uroczystości. Od pierwszych nieszporów w Liturgii godzin odmawia się teksty o poświęceniu kościoła. Tam, gdzie dokonuje się obrzędu złożenia relikwii, wskazane jest sprawowanie Wigilii przy relikwiach męczennika lub innego świętego, które mają być złożone pod ołtarzem. Można też sprawować Godzinę czytań z zastosowaniem tekstów wspólnych lub własnych. Przy zachowaniu ustalonych zasad Wigilię należy tak adaptować, by ułatwić udział wiernych610.

887. Aby wierni owocnie uczestniczyli w obrzędach poświęcenia, rektor kościoła oraz inni doświadczeni duszpasterze powinni ich pouczyć o doniosłości tego aktu liturgicznego oraz o jego znaczeniu duchowym, kościelnym i misyjnym611.

888. Do kompetencji biskupa i tych, którzy przygotowują obrzędy, należy:

− ustalenie sposobu wejścia do kościoła (por. niżej, numery 895 – 907);

− określenie sposobu przekazania nowego kościoła biskupowi (por. niżej, numery 899, 904 i 907);

− decyzja o stosowności złożenia relikwii; w tej sprawie należy mieć na uwadze przede wszystkim dobro duchowe wiernych oraz zachować przepisy podane wyżej, w numerze 882.

Rektor kościoła wraz ze współpracownikami w duszpasterstwie winien ustalić i przygotować wszystko, co dotyczy czytań, śpiewów i pomocy duszpasterskich dla owocnego udziału ludu i tego, co uwydatnia piękno obrzędów612.

889. Do obrzędów poświęcenia kościoła należy przygotować:

a) w miejscu, gdzie gromadzą się wierni:

− Pontyfikał rzymski z tekstami obrzędów poświęcenia kościoła;

− krzyż procesyjny;

− jeśli relikwie świętych mają być niesione w procesji, wszystko, co wymieniono niżej, w numerze 892a;

b) w zakrystii lub prezbiterium albo w obrębie święconego kościoła, w zależności od przeznaczenia przedmiotów:

− Mszał rzymski i lekcjonarz;

− naczynie z wodą do pobłogosławienia i kropidło;

− naczynie z krzyżmem świętym;

− ręczniki do wycierania ołtarza;

− jeśli potrzeba tego wymaga: nieprzemakalne płótno lub ceratę wielkości mensy ołtarza;

− miskę i dzbanek z wodą, ręczniki i rzeczy potrzebne do obmycia rąk biskupa i prezbiterów, którzy namaszczali ściany kościoła;

− płócienny gremiał;

− kociołek do spalenia kadzidła i wonności, względnie ziarna kadzidła i małe świeczki do spalenia na ołtarzu;

− kadzielnice i łódki z kadzidłem;

− odpowiedniej wielkości kielich nakryty welonem, korporał, puryfikaterz, palkę;

− chleb, wino i wodę do sprawowania Mszy Świętej;

− krzyż ołtarzowy, chyba że w prezbiterium znajduje się już krzyż lub procesyjny umieszcza się w pobliżu ołtarza;

− biały welon naramienny, jeśli ma zostać otwarta kaplica Najświętszego Sakramentu;

− obrusy, świece, świeczniki;

− według uznania kwiaty;

− klęcznik dla biskupa613.

890. Należy zachować dawny i chwalebny zwyczaj umieszczania krzyży sporządzonych z kamienia, spiżu lub innego stosownego materiału albo rzeźbienia ich na ścianach kościoła na stosownej wysokości. Należy przygotować ich dwanaście lub cztery, stosownie do liczby namaszczeń. Pod każdym krzyżem należy umieścić mały uchwyt, w który wkłada się mały świecznik z zapaloną świecą614.

891. We Mszy Świętej poświęcenia kościoła używa się szat liturgicznych koloru białego lub świątecznych. Należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę (dalmatykę), ornat, piuskę, mitrę, pastorał oraz paliusz, jeśli go używa;

− dla koncelebrujących prezbiterów: szaty do Mszy koncelebrowanej;

− dla diakonów: alby, stuły i dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone615.

892. Jeśli relikwie świętych mają być umieszczone pod ołtarzem, należy przygotować:

a) w miejscu, gdzie gromadzą się wierni:

− szkatułę z relikwiami otoczoną kwiatami i lampionami. Jeśli wejście jest uproszczone, można przed rozpoczęciem obrzędów złożyć ją w odpowiednim miejscu w prezbiterium;

− dla diakonów, którzy są przeznaczeni do niesienia relikwii: albę, stułę i – jeśli to możliwe – dalmatyki czerwonego koloru, jeśli są to relikwie męczenników,

− a w innych wypadkach białego. Jeśli natomiast relikwie niosą prezbiterzy, należy dla nich przygotować ornaty. Relikwie mogą nieść także posługujący ubrani w alby lub szaty prawnie zatwierdzone;

b) w prezbiterium:

− mały stolik, na którym składa się szkatułę z relikwiami na czas pierwszej części obrzędów poświęcenia;

c) w zakrystii:

− zaprawę wapienną lub cementową, którą łączy się płytę nakrywającą relikwie; powinien być obecny murarz, który we właściwym czasie zamknie wnękę z relikwiami616.

893. Należy sporządzić dwa egzemplarze aktu poświęcenia kościoła, podpisane przez biskupa, rektora kościoła i delegatów miejscowej wspólnoty. Jeden egzemplarz należy zachować w archiwum diecezji, a drugi w archiwum poświęconego kościoła.

Tam zaś, gdzie następuje złożenie relikwii, sporządza się trzeci egzemplarz, celem przechowania go w szkatule z relikwiami.

W dokumentach tych należy podać rok, miesiąc i dzień poświęcenia kościoła, nazwisko biskupa, który dokonał obrzędu, tytuł kościoła, jak również imiona męczenników lub świętych, których relikwie złożono pod ołtarzem – jeśli się to odbyło.

W odpowiednim miejscu kościoła należy umieścić tablicę z napisem określającym dzień, miesiąc i rok poświęcenia, tytuł kościoła oraz nazwisko biskupa, który dokonał obrzędu617.

894. Aby bardziej uwidocznić znaczenie i godność Kościoła lokalnego, obchodzi się rocznicę poświęcenia jego kościoła katedralnego, jako uroczystość w samym kościele katedralnym, a w innych kościołach diecezji jako święto. Jeśli w tym dniu istnieje stała przeszkoda, wyznacza się najbliższy dzień wolny na obchód rocznicy poświęcenia618.

Dzień rocznicy poświęcenia kościoła obchodzi się jako uroczystość619.

Wejście do kościoła

895. Wejście do kościoła, który ma być poświęcony, zależnie od okoliczności czasu i miejsca, odbywa się w jednej z trzech form niżej opisanych620.

Forma pierwsza: procesja

896. Drzwi kościoła, który ma być poświęcony, powinny być zamknięte. O wyznaczonej godzinie lud gromadzi się w pobliskim kościele lub w innym odpowiednim miejscu, z którego można odbyć procesję do kościoła. Jeżeli pod ołtarzem mają być złożone relikwie męczenników lub świętych, należy je przygotować w miejscu, w którym gromadzi się lud621.

897. Biskup, prezbiterzy koncelebrujący, diakoni i posługujący ubrani we właściwe szaty, udają się do miejsca, gdzie lud jest zgromadzony. Biskup oddawszy mitrę i pastorał, zwrócony do ludu wykonuje znak krzyża i mówi: W imię Ojca. Następnie pozdrawia lud słowami: W świętym Kościele Boga łaska i pokój niech będą z wami wszystkimi, a lud odpowiada: I z duchem twoim. Można użyć także innego pozdrowienia, zwłaszcza wziętego z Pisma Świętego. Biskup przemawia do ludu słowami podanymi w pontyfikale: Drodzy bracia i siostry, przybyliśmy tutaj z radością lub podobnymi622.

898. Po przemówieniu biskup otrzymuje mitrę i pastorał. Wyrusza procesja do kościoła, który ma być poświęcony. Nie używa się świec – z wyjątkiem tych, które niesie się obok relikwii – ani kadzidła, zarówno w procesji, jak i w czasie Mszy Świętej, przed obrzędem okadzenia i oświetlenia ołtarza i kościoła (por. numery 921 – 923). Na czele procesji idzie akolita lub ministrant z krzyżem, za nim usługujący, następnie diakoni albo prezbiterzy niosący relikwie świętych otoczeni przez posługujących lub wiernych ze świecami. Za niosącymi relikwie idą prezbiterzy koncelebransi i biskup, za którym postępują dwaj diakoni oraz usługujący do księgi, mitry i pastorału. Na końcu idą wierni623.

W czasie procesji wykonuje się Psalm 122 (121) z antyfoną Idźmy z radością do świątyni Pana albo inny odpowiedni śpiew624.

899. Procesja zatrzymuje się przed drzwiami kościoła. Delegaci wspólnoty, która zbudowała kościół (wierni parafii lub diecezji, ofiarodawcy, architekci, robotnicy), przekazują budynek biskupowi, podając mu klucze lub makietę kościoła albo księgę, zawierającą opis dziejów budowy oraz nazwiska tych, którzy nią kierowali i rzemieślników. Jeden z delegatów może krótko przemówić do biskupa, zwracając uwagę na ważniejsze szczegóły związane z budową kościoła i wyjaśniając kryteria artystyczne i funkcjonalne, którymi kierowano się przy budowie. Następnie biskup przemawia najpierw do delegatów przekazujących kościół, a potem do miejscowego duszpasterza, polecając mu, by otworzył drzwi kościoła625.

900. Po otwarciu drzwi biskup zaprasza lud, aby wszedł do kościoła mówiąc: Wstępujcie w bramy Pańskie. Procesja wchodzi do kościoła w następującym porządku: akolita lub ministrant z krzyżem, biskup, koncelebransi, diakoni albo prezbiterzy niosący relikwie z asystą niosącą świece, usługujący i wierni. Gdy procesja wchodzi do kościoła, wykonuje się Psalm 24 (23) z antyfoną Bramy, podnieście swe szczyty albo inny odpowiedni śpiew626.

901. Po dojściu do prezbiterium biskup opuszcza ucałowanie ołtarza i podchodzi do katedry. Koncelebransi, diakoni i posługujący zajmują wyznaczone miejsca, niosący relikwie świętych umieszczają je na przygotowanym stoliku, a obok stawia się świece. Następuje błogosławieństwo wody zgodnie z obrzędem opisanym niżej, w numerach 908 – 910627.

Forma druga: uroczyste wejście

902. Jeżeli procesja nie może się odbyć albo wydaje się niedogodna, wierni gromadzą się przed drzwiami kościoła, który ma być poświęcony. Tam też prywatnie umieszcza się relikwie na przygotowanym stoliku.

Biskup i prezbiterzy koncelebrujący, diakoni i posługujący ubrani we właściwe szaty, poprzedzani przez akolitę lub ministranta z krzyżem udają się do drzwi kościoła, przed którymi jest zgromadzony lud. Aby obrzędy odpowiadały prawdzie, drzwi kościoła powinny być zamknięte, a biskup, prezbiterzy koncelebrujący, diakoni i posługujący powinni podejść do nich z zewnątrz. Jeśli jest to niemożliwe, biskup z towarzyszącymi mu osobami wychodzi z kościoła, którego drzwi pozostają otwarte628.

903. Biskup oddaje mitrę i pastorał, po czym zwrócony do ludu wykonuje znak krzyża i mówi: W imię Ojca. Następnie pozdrawia lud słowami: W świętym Kościele Boga łaska i pokój niech będą z wami wszystkimi, a lud odpowiada: I z duchem twoim. Można użyć także innego pozdrowienia, zwłaszcza wziętego z Pisma Świętego. Biskup przemawia do ludu słowami podanymi w pontyfikale: Drodzy bracia i siostry, przybyliśmy tutaj z radością lub podobnymi629.

904. Po przemówieniu biskup otrzymuje mitrę i pastorał. Można wykonać kilka wierszy Psalmu 122 (121) z antyfoną Idźmy z radością do świątyni Pana albo inny odpowiedni śpiew. Delegaci wspólnoty budującej kościół (wierni parafii lub diecezji, ofiarodawcy, architekci, robotnicy) przekazują budynek biskupowi, podając mu klucze lub makietę kościoła albo księgę, zawierającą opis dziejów budowy oraz nazwiska tych, którzy nią kierowali i rzemieślników. Jeden z delegatów może krótko przemówić do biskupa, zwracając uwagę na ważniejsze szczegóły związane z budową kościoła i wyjaśniając kryteria artystyczne i funkcjonalne, którymi kierowano się przy budowie. Następnie biskup przemawia najpierw do delegatów budujących kościół, a potem do miejscowego duszpasterza, polecając mu, by otworzył drzwi kościoła630.

905. Po otwarciu drzwi biskup zaprasza lud, aby wszedł do kościoła: Wstępujcie w bramy Pańskie. Procesja wchodzi do kościoła w porządku opisanym wyżej, w numerach 900 – 901. Akolita lub ministrant z krzyżem, biskup, koncelebransi, diakoni albo prezbiterzy niosący relikwie z asystą niosącą świece, usługujący i wierni. Gdy procesja wchodzi do kościoła, wykonuje się Psalm 24 (23) z antyfoną Bramy, podnieście swe szczyty albo inny odpowiedni śpiew.

Po dojściu do prezbiterium biskup opuszcza ucałowanie ołtarza i podchodzi do katedry. Koncelebransi, diakoni i posługujący zajmują wyznaczone miejsca, niosący relikwie świętych umieszczają je na przygotowanym stoliku, a obok stawia się świece. Następuje błogosławieństwo wody, jak podano niżej, w numerach 908 – 910631.

Forma trzecia: zwykłe wejście

906. Jeżeli nie może się odbyć wejście uroczyste, odbywa się wejście zwykłe. Gdy lud się zgromadzi, biskup, prezbiterzy koncelebrujacy, diakoni i posługujący, ubrani we właściwe szaty, poprzedzani przez akolitę lub ministranta niosącego krzyż, udają się procesjonalnie z zakrystii przez nawę kościoła do prezbiterium.

Jeżeli pod ołtarzem mają być złożone relikwie świętych, w procesji na wejście przenosi się je do prezbiterium albo z zakrystii albo z kaplicy, w której od wieczora dnia poprzedniego były wystawione do uczczenia przez wiernych. Ze słusznej przyczyny przed rozpoczęciem obrzędów można przygotować relikwie w odpowiednim miejscu w prezbiterium i otoczyć je zapalonymi świecami.

W czasie procesji wykonuje się antyfonę na wejście Bóg jest w swym świętym mieszkaniu albo Idźmy z radością do świątyni Pana z Psalmem 122 (121) albo inny odpowiedni śpiew632.

907. Po wejściu procesji do prezbiterium relikwie świętych ustawia się na przygotowanym miejscu i otacza zapalonymi świecami. Prezbiterzy koncelebrujący, diakoni i posługujący zajmują wyznaczone im miejsca. Biskup opuszcza ucałowanie ołtarza i podchodzi do katedry. Następnie oddaje mitrę i pastorał, po czym zwrócony do ludu wykonuje znak krzyża i mówi: W imię Ojca. Potem pozdrawia lud słowami: W świętym Kościele Boga łaska i pokój niech będą z wami wszystkimi, a lud odpowiada: I z duchem twoim. Można użyć także innego pozdrowienia, zwłaszcza wziętego z Pisma Świętego.

Delegaci wspólnoty budującej kościół (wierni parafii lub diecezji, ofiarodawcy, architekci, robotnicy) przekazują budynek biskupowi, podając mu klucze lub makietę kościoła albo księgę, zawierającą opis dziejów budowy oraz nazwiska tych, którzy nią kierowali i rzemieślników. Jeden z delegatów może krótko przemówić do biskupa, zwracając uwagę na ważniejsze szczegóły związane z budową kościoła i wyjaśniając kryteria artystyczne i funkcjonalne, którymi kierowano się przy budowie633.

Błogosławieństwo wody i pokropienie

908. Gdy skończy się obrzęd wejścia, biskup błogosławi wodę przeznaczoną do pokropienia ludu na pamiątkę chrztu i na znak pokuty oraz do oczyszczenia ścian i ołtarza nowego kościoła. Usługujący zanoszą naczynie z wodą do biskupa stojącego przy katedrze. Biskup zachęca wszystkich do modlitwy słowami podanymi w pontyfikale: Drodzy bracia i siostry, poświęcając uroczyście lub podobnymi. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu, a następnie biskup wypowiada modlitwę: Boże, przez Ciebie wszelkie stworzenie634.

909. Biskup w asyście diakonów idzie przez nawę kościoła, kropiąc wodą lud i ściany, a wróciwszy do prezbiterium – ołtarz. W tym czasie wykonuje się antyfonę Widziałem wodę albo w okresie Wielkiego Postu Gdy zajaśnieje w was moja świętość. Zamiast antyfony można wykonać inny odpowiedni śpiew 635.

Po pokropieniu biskup wraca do katedry i po zakończeniu śpiewu, złożywszy ręce, wypowiada modlitwę: Bóg, Ojciec miłosierdzia.

910. Następnie śpiewa się hymn Chwała na wysokości. Po zakończeniu hymnu biskup składa ręce i mówi: Módlmy się i wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Biskup rozkłada ręce i wypowiada kolektę Mszy Świętej636.

Liturgia słowa

911. Wszyscy siadają. Biskup otrzymuje mitrę. Głoszenie słowa Bożego odbywa się w ten sposób: dwaj lektorzy – z których jeden niesie wzięty z kredensu lekcjonarz mszalny – i psałterzysta podchodzą do biskupa, który stojąc w mitrze bierze lekcjonarz i ukazuje go ludowi, mówiąc: Niech w tej świątyni zawsze rozbrzmiewa słowo Boże. Następnie biskup podaje lekcjonarz pierwszemu lektorowi. Obaj lektorzy i psałterzysta idą do ambony, uroczyście niosąc lekcjonarz w sposób dla wszystkich widoczny637.

912. Trzy czytania odbywają się w następującym porządku: pierwsze czytanie jest zawsze z Księgi Nehemiasza 8, 2-4a. 5-6. 8-10; po nim śpiewa się Psalm 119 (118), 129-130. 132-133. 135 i 144 wraz z refrenem Światłem stóp moich jest Twe słowo, Panie. Drugie czytanie i Ewangelię wybiera się z czytań, które w lekcjonarzu mszalnym przewidziane są na poświęcenie kościoła. Do Ewangelii nie niesie się świec ani kadzidła638.

913. Po Ewangelii biskup otrzymuje mitrę i pastorał, i – jeśli uzna za stosowne, siedząc – głosi homilię. Wyjaśnia czytania biblijne oraz znaczenie obrzędów, poprzez które budowla zostaje poświęcona Bogu, aby przyczyniała się do wzrostu Kościoła639.

914. Po homilii biskup oddaje pastorał i mitrę. Odmawia się wyznanie wiary. Opuszcza się natomiast modlitwę powszechną, zastępuje ją bowiem śpiew litanii do Świętych640.

Modlitwa poświęcenia i namaszczenia

Litania

915. Po wyznaniu wiary biskup zachęca lud do modlitwy słowami: Módlmy się, najmilsi albo podobnymi. W niedziele i w okresie Wielkanocy wszyscy stoją, w innych dniach klęczą. W tym ostatnim przypadku diakon wzywa: Klęknijmy.

Dwaj kantorzy rozpoczynają śpiew litanii, na wezwania której wszyscy odpowiadają. W odpowiednich miejscach litanii można dodać wezwanie tytułu kościoła, patrona miejscowości i ewentualnie świętych, których relikwie składa się pod ołtarzem. Można dołączyć także inne prośby, odpowiadające okolicznościom, w jakich wierni zbudowali świątynię, lub potrzebom duchowym danej wspólnoty.

Po zakończeniu litanii wstaje sam biskup (jeśli klęczał wraz z wszystkimi) i rozłożywszy ręce mówi: Prosimy Cię, Boże. Jeśli wymagają tego okoliczności, diakon wzywa: Powstańmy, i wszyscy wstają.

Jeżeli nie ma złożenia relikwii pod ołtarzem, biskup wypowiada modlitwę poświęcenia, jak podano niżej, w numerze 917641.

Złożenie relikwii

916. Jeżeli pod ołtarzem mają być złożone relikwie męczenników lub innych świętych, biskup otrzymuje mitrę i podchodzi do ołtarza. Diakon lub prezbiter bierze relikwie i podaje biskupowi, a ten je składa w odpowiednio przygotowanym grobie. W tym czasie wykonuje się Psalm 15 (14) z antyfoną Ciała Świętych spoczywają w pokoju albo Chwała Twych Świętych trwa po wszystkie czasy. Zamiast psalmu można wykonać inny odpowiedni śpiew.

W tym czasie murarz zamyka grób, a biskup po złożeniu relikwii wraca do katedry642.

Modlitwa poświęcenia

917. Biskup stojąc bez mitry przy katedrze albo przy ołtarzu, rozkłada ręce i wypowiada modlitwę poświęcenia: Boże, Ty uświęcasz swój Kościół643.

Namaszczenie ołtarza i ścian kościoła

918. Jeżeli to konieczne, biskup zdejmuje ornat i przepasany płóciennym gremiałem podchodzi do ołtarza z diakonami i innymi posługującymi, z których jeden niesie naczynie z krzyżmem. Następuje namaszczenie ołtarza i ścian kościoła.

Biskup może wyznaczyć dwóch albo czterech prezbiterów, którzy z nim koncelebrują, aby mu towarzyszyli w namaszczaniu ścian kościoła. Wtedy po namaszczeniu ołtarza podaje prezbiterom naczynia z krzyżmem i razem z nimi przystępuje do namaszczenia ścian kościoła. Tę czynność namaszczenia może biskup powierzyć tylko prezbiterom644.

919. Biskup stojąc przed ołtarzem w mitrze mówi głośno: Niech Bóg swoją mocą uświęci ten ołtarz. Następnie wylewa krzyżmo na środek ołtarza i na cztery jego rogi. Może również namaścić całą mensę.

Potem namaszcza ściany kościoła, znacząc krzyżmem dwanaście lub cztery krzyże odpowiednio rozmieszczone. Jeżeli trzeba, pomagają mu w tym dwaj lub czterej prezbiterzy. Jeżeli namaszczenia ścian dokonują sami prezbiterzy, czynią to po namaszczeniu ołtarza przez biskupa. W tym czasie wykonuje się Psalm 84 (83) z antyfoną Oto przybytek Boga z ludźmi albo Święty jest dom Pański, do Boga należy albo inny odpowiedni śpiew645.

920. Po namaszczeniu ołtarza i ścian kościoła biskup wraca do katedry i siada. Usługujący podają mu rzeczy potrzebne do umycia rąk. Następnie biskup zdejmuje płócienny gremiał i wkłada ornat. Prezbiterzy, którzy namaszczali ściany, myją ręce646.

Okadzenie ołtarza i kościoła

921. Po namaszczeniu umieszcza się na ołtarzu kociołek do spalenia kadzidła albo na ołtarz wysypuje się większą ilość kadzidła, do którego wstawia się świeczki. Biskup wrzuca do kociołka kadzidło i błogosławi albo małą świecą podpala przygotowane kadzidło mówiąc: Niech nasza modlitwa wznosi się przed Tobą, Panie.

Następnie biskup nakłada do kilku kadzielnic kadzidło i je błogosławi oraz – jedną z nich – okadza ołtarz. Potem wraca do katedry i zostaje okadzony, a następnie siada. Posługujący idą wzdłuż kościoła, okadzając lud i ściany.

W tym czasie wykonuje się Psalm 138 (137) z antyfoną Anioł stanął przy ołtarzu świątyni albo Wzniósł się dym kadzideł albo Nasza modlitwa jest jak woń kadzidła albo inny odpowiedni śpiew 647.

Oświetlenie ołtarza i kościoła

922. Po okadzeniu usługujący wycierają ręcznikami mensę ołtarza i – jeśli trzeba – nakładają na nią nieprzemakalne płótno lub ceratę. Następnie nakrywają ołtarz obrusem i jeżeli okoliczności za tym przemawiają, ozdabiają go kwiatami. Ustawiają świeczniki ze świecami potrzebne do Mszy i krzyż – jeśli nie jest już umieszczony w pobliżu ołtarza648.

923. Diakon podchodzi do biskupa, który stojąc podaje mu zapaloną świecę i mówi: Niech w Kościele jaśnieje światło Chrystusa. Biskup siada, a diakon podchodzi do ołtarza i zapala świece przygotowane do sprawowania Eucharystii. Odbywa się uroczysta iluminacja. Na znak radości zapala się wszystkie świece, świeczniki umieszczone pod namaszczonymi krzyżami i inne lampy kościoła.

W tym czasie wykonuje się Pieśń Tobiasza z antyfoną Nadeszło światło Twoje, Jeruzalem albo w okresie Wielkiego Postu Jeruzalem, święte miasto Boga. Można również wykonać Psalm 27 (26) z antyfoną Pan moim światłem i zbawieniem moim, hymn Radosna światłości albo inny odpowiedni śpiew, zwłaszcza na cześć Chrystusa – Światłości świata649.

Liturgia Eucharystyczna

924. Diakoni i usługujący przygotowują ołtarz jak zwykle. Następnie wyznaczeni wierni przynoszą chleb, wino i wodę do Ofiary eucharystycznej. Biskup przyjmuje dary przy katedrze. Podczas procesji z darami można wykonać antyfonę podaną w pontyfikale lub inny odpowiedni śpiew.

Gdy wszystko jest przygotowane, biskup podchodzi do ołtarza i po oddaniu mitry całuje ołtarz. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle. Nie okadza darów ani ołtarza650.

925. Odmawia się pierwszą lub trzecią Modlitwę eucharystyczną z własną prefacją, która łączy się z obrzędem poświęcenia kościoła.

W pierwszej Modlitwie eucharystycznej odmawia się specjalną modlitwę: Prosimy Cię, Boże. W modlitwie wstawienniczej trzeciej Modlitwy eucharystycznej po słowach: cały lud odkupiony dodaje się: Przyjmij łaskawie błagania tej wspólnoty.

Wszystkie czynności odbywają się jak zwykle, aż do Komunii włącznie651. Gdy biskup przyjmuje Ciało Pańskie rozpoczyna się śpiew antyfony na Komunię Mój dom ma być domem modlitwy albo Dzieci Kościoła jak oliwne gałązki z Psalmem 128 (127). Można również wykonać inny odpowiedni śpiew.

Otwarcie kaplicy Najświętszego Sakramentu

926. Otwarcie kaplicy Najświętszego Sakramentu powinno się odbyć w ten sposób: po Komunii zostawia się na mensie ołtarza puszkę z Najświętszym Sakramentem. Biskup udaje się do katedry i wszyscy przez jakiś czas modlą się w milczeniu. Następnie biskup wypowiada modlitwę po Komunii652.

927. Po modlitwie biskup wraca do ołtarza i klęcząc okadza Najświętszy Sakrament. Następnie otrzymuje biały welon naramienny i rękami przykrytymi welonem ujmuje puszkę. Wyrusza procesja do kaplicy Najświętszego Sakramentu. Na czele idzie akolita lub ministrant z krzyżem między dwoma usługującymi, niosącymi zapalone świece; za nimi duchowieństwo, diakoni, prezbiterzy koncelebrujący, ministrant niosący pastorał biskupa oraz dwaj ministranci z dymiącymi kadzielnicami; następnie idzie biskup niosący Najświętszy Sakrament, a nieco za nim dwaj diakoni asystujący biskupowi oraz usługujący do księgi i mitry. Wszyscy, którzy nie niosą innych przedmiotów, trzymają zapalone świece.

W czasie procesji wykonuje się Psalm 147B (147) z antyfoną Chwal, Jerozolimo, Pana albo inny odpowiedni śpiew653.

928. Gdy procesja przybędzie do kaplicy Najświętszego Sakramentu, biskup przekazuje puszkę diakonowi, który ją stawia na ołtarzu lub umieszcza w tabernakulum, którego drzwi zostają otwarte. Biskup nakłada kadzidło do kadzielnicy i je błogosławi, po czym klęcząc okadza Najświętszy Sakrament. Po krótkiej adoracji diakon w milczeniu wkłada puszkę do tabernakulum i (albo) zamyka jego drzwi, a usługujący zapala wieczną lampkę654.

929. Jeżeli wierni dobrze widzą kaplicę Najświętszego Sakramentu, biskup udziela tam błogosławieństwa na zakończenie Mszy Świętej. Jeżeli wierni nie widzą kaplicy, procesja krótszą drogą wraca do prezbiterium i tam biskup udziela błogosławieństwa przy ołtarzu lub przy katedrze, jak to podano niżej, w numerze 931655.

930. Jeżeli nie jest przewidziane otwarcie kaplicy Najświętszego Sakramentu, po Komunii wiernych biskup wypowiada modlitwę po Komunii i kończy Mszę, jak podano niżej.

Błogosławieństwo i odesłanie

931. Biskup przyjmuje mitrę i pozdrawia lud. Jeden z diakonów może wypowiedzieć wezwanie: Pochylcie głowy na błogosławieństwo. Biskup wyciąga ręce nad ludem i wygłasza wezwania uroczystego błogosławieństwa. Następnie otrzymuje pastorał i mówi: Błogosławieństwo Boga wszechmogącego, oraz wykonując trzykrotny znak krzyża nad ludem, dodaje: Ojca, + i Syna, + i Ducha + Świętego, niech zstąpi na was i pozostanie na zawsze. Wszyscy odpowiadają: Amen.

Diakon odsyła wiernych jak zwykle.

Rozdział X

Obrzędy poświęcenia kościoła, w którym już stale sprawuje się służbę bożą

932. Chcąc pełniej ukazać symboliczną wymowę oraz znaczenie obrzędów, otwarcie nowego kościoła należy połączyć z jego poświęceniem. Stąd w miarę możności należy unikać sprawowania Mszy Świętej w nowym kościele przed jego poświęceniem.

Jeśli jednak poświęca się kościoły, w których już stale sprawuje się liturgię, należy zachować obrzędy podane wyżej, w numerach 880 – 931.

Wśród tego rodzaju kościołów należy odróżnić takie, które ostatnio zostały wzniesione, i których racja poświęcenia jest wyraźniejsza, od tych, które zostały wybudowane dawniej. Aby można było taki kościół poświęcić, powinny być spełnione następujące warunki:

a) ołtarz nie powinien być jeszcze poświęcony, gdyż zwyczaj i prawo liturgiczne słusznie zabraniają poświęcenia kościoła bez poświęcenia ołtarza, ponieważ poświęcenie ołtarza jest główną częścią całego obrzędu;

b) powinno przybyć coś nowego lub nastąpić zasadnicza zmiana w konstrukcji kościoła (np. kościół został całkowicie odnowiony lub jego prezbiterium dostosowano do norm podanych wyżej, w numerach 48 – 51, albo uległ zmianie jego stan prawny (np. kościół został podniesiony do rangi kościoła parafialnego).

933. Wszystkie przepisy podane wyżej, w numerach 880 – 894 odnoszą się również do tych obrzędów, chyba że warunki, których one dotyczą, okażą się całkowicie odrębne lub inne są przepisy.

Niniejsze obrzędy różnią się od obrzędów podanych w rozdziale IX następującymi zmianami:

a) kiedy kościół jest dostępny dla wiernych, opuszcza się obrzęd otwarcia drzwi kościoła (por. numer 900 lub 905) i wejście odbywa się w zwykły sposób (por. numery 906 – 907). Jeżeli natomiast kościół przez dłuższy czas był zamknięty, a teraz otwiera się go dla sprawowania liturgii, obrzęd może być sprawowany, gdyż ma wówczas swoją wymowę i znaczenie;

b) obrzęd przekazania kościoła biskupowi (por. numery 899, 904 i 907), zależnie od okoliczności, może być zachowany lub pominięty albo też dostosowany do sytuacji poświęcanego kościoła (np. uzasadnione będzie zachowanie go przy poświęceniu kościoła niedawno zbudowanego, opuszczenie zaś przy poświęceniu kościoła starego kościoła, w strukturze którego nie dokonano żadnych zmian, wskazane się okaże dostosowanie obrzędu przy poświęceniu kościoła całkowicie odnowionego);

c) opuszcza się obrzęd pokropienia wodą pobłogosławioną ścian kościoła (por. numery 908 – 910), ponieważ ma ono charakter oczyszczenia;

d) opuszcza się to, co dotyczy pierwszej proklamacji słowa Bożego (por. numery 911 – 912), dlatego liturgię słowa sprawuje się w zwykły sposób. W miejsce czytania z Księgi Nehemiasza 8, 2-4a. 5-6. 8-10 i Psalmu 119 (118) wybiera się inne dostosowane czytanie.

Rozdział XI

Obrzędy poświęcenia ołtarza

Wprowadzenie

934. Ołtarz, na którym pod sakramentalnymi znakami uobecnia się ofiara krzyża, jest także stołem Pańskim. Lud Boży zaprasza się, aby przystępował do tego stołu w czasie Mszy Świętej. Ołtarz jest także ośrodkiem dziękczynienia, które się spełnia przez sprawowanie Eucharystii656.

935. Wypada, aby w każdym kościele był ołtarz stały i poświęcony. W innych zaś miejscach, przeznaczonych do sprawowania świętych obrzędów może być umieszczony ołtarz stały lub przenośny657.

Zgodnie z tradycyjnym zwyczajem Kościoła i ze względu na znaczenie symboliczne mensa ołtarza stałego winna być kamienna i to z kamienia naturalnego. Za zgodą Konferencji Episkopatu można też użyć innego materiału wartościowego, trwałego i odpowiednio obrobionego. Fundament i podstawa podtrzymujące mensę mogą być wykonane z dowolnego materiału, byleby godnego i trwałego658.

936. Zgodnie z tradycją liturgii rzymskiej należy zachować zwyczaj składania pod ołtarzem poświęconym relikwii świętych, chociażby nie byli męczennikami (por. wyżej, numer 882).

937. Z natury swej ołtarz jest poświęcony samemu Bogu, gdyż Ofiarę eucharystyczną składa się tylko Bogu. W takim znaczeniu należy rozumieć zwyczaj Kościoła poświęcania ołtarzy Bogu dla uczczenia świętych. Wyraził to trafnie św. Augustyn: "Ołtarze wznosimy nie męczennikowi, lecz samemu Bogu męczenników, chociaż na grobach męczenników"659.

Zwyczaj poświęcania ołtarzy Bogu ku czci świętych, tam gdzie istnieje, można zachować, byle jasne było dla wiernych, że ołtarz jest poświęcony samemu Bogu.

W nowych kościołach nie należy nad ołtarzem umieszczać ani figur, ani obrazów świętych.

Nie powinno się również na mensie ołtarza umieszczać relikwii świętych, gdy się je wystawia do uczczenia przez wiernych660.

938. Ponieważ ołtarz staje się rzeczą świętą przede wszystkim przez sprawowanie Eucharystii, należy – dla podkreślenia tej prawdy – unikać sprawowania Mszy Świętej na nowym ołtarzu przed jego poświęceniem. W ten sposób Msza poświęcenia będzie też pierwszą Eucharystią sprawowaną na tym ołtarzu661.

939. Poświęcanie Bogu nowo wybudowanych w diecezji ołtarzy należy do biskupa, któremu została powierzona troska o Kościół lokalny. Jeżeli sam nie może tego dokonać, powinien zlecić innemu biskupowi, zwłaszcza swojemu współpracownikowi lub pomocnikowi w pracy duszpasterskiej wśród wiernych, dla których nowy ołtarz został zbudowany. W przypadkach nadzwyczajnych tę czynność biskup specjalnym mandatem może zlecić prezbiterowi662.

940. Na poświęcenie nowego ołtarza wybiera się dzień, w którym wierni mogą się liczniej zgromadzić, przede wszystkim niedzielę, chyba że względy duszpasterskie przemawiają za innym terminem. Obrzędów poświęcenia nie powinno się sprawować w Triduum Paschalne, Środę Popielcową, w dniach Wielkiego Tygodnia oraz we Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych 663.

941. Sprawowanie Eucharystii wiąże się ściśle z obrzędami poświęcenia ołtarza. Odprawia się Mszę Na poświęcenie ołtarza. Jednakże w uroczystości Narodzenia Pańskiego, Objawienia, Wniebowstąpienia, Zesłania Ducha Świętego, jak również w niedziele Adwentu, Wielkiego Postu i Wielkanocy sprawuje się Mszę z dnia, oprócz modlitwy nad darami i prefacji, które ściśle łączą się z tym obrzędem664.

942. Wypada, aby biskup koncelebrował Mszę z prezbiterami, a zwłaszcza z kierującymi parafią lub wspólnotą, dla której zbudowano ołtarz665.

943. Do kompetencji biskupa i tych, którzy przygotowują obrzędy, należy decyzja o stosowności złożenia relikwii świętych. W tej sprawie należy uwzględnić przede wszystkim dobro duchowe wiernych i właściwe zrozumienie ducha liturgii oraz zachować przepisy zawarte wyżej, w numerze 882666.

944. Wierni mają być nie tylko wcześnie powiadomieni o poświęceniu nowego ołtarza, lecz także odpowiednio przygotowani, aby mogli czynnie uczestniczyć w obrzędach. Należy ich pouczyć o tym, co oznaczają poszczególne obrzędy i w jaki sposób będą sprawowane. Dzięki temu wierni nabiorą właściwego i należnego szacunku dla ołtarza667.

Rektor kościoła, w którym odbywa się poświęcenie ołtarza, wraz ze współpracownikami w duszpasterstwie, winien ustalić i przygotować wszystko, co dotyczy czytań, śpiewów i pomocy duszpasterskich dla owocnego udziału ludu oraz tego, co uwydatnia piękno obrzędów668.

945. Do obrzędów poświęcenia ołtarza należy przygotować:

− Pontyfikał rzymski z tekstami obrzędów poświęcenia ołtarza;

− Mszał rzymski, lekcjonarz;

− krzyż procesyjny i Ewangeliarz;

− naczynie z wodą do pobłogosławienia i kropidło;

− naczynie z krzyżmem świętym;

− ręczniki do wytarcia mensy ołtarza;

− jeśli potrzeba tego wymaga: nieprzemakalne płótno lub ceratę wielkości mensy ołtarza;

− miskę i dzbanek z wodą, ręczniki i rzeczy potrzebne do umycia rąk biskupa;

− płócienny gremiał;

− kociołek do spalenia kadzidła i wonności, względnie ziarna kadzidła i małe świeczki przeznaczone do spalenia na ołtarzu;

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem;

− odpowiedniej wielkości kielich nakryty welonem, korporał, puryfikaterz, palkę;

− chleb, wino i wodę do sprawowania Mszy;

− krzyż ołtarzowy, chyba że w prezbiterium znajduje się już krzyż lub krzyż procesyjny umieszcza się w pobliżu ołtarza;

− obrusy, świece i świeczniki;

− według uznania kwiaty;

− klęcznik dla biskupa669.

946. We Mszy na poświęcenia ołtarza używa się szat liturgicznych koloru białego lub świątecznych. Należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę (dalmatykę), ornat, piuskę, mitrę, pastorał oraz paliusz, jeśli go używa;

− dla koncelebrujących prezbiterów: szaty do Mszy koncelebrowanej;

− dla diakonów: alby, stuły oraz w miarę możności dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone670.

947. Jeśli relikwie świętych mają być umieszczone pod ołtarzem, należy przygotować:

a) w miejscu, z którego wyrusza procesja:

− szkatułę z relikwiami otoczoną kwiatami i lampionami. Jeśli trzeba, można ją złożyć przed rozpoczęciem obrzędów w odpowiednim miejscu prezbiterium;

− dla diakonów, którzy są przeznaczeni do niesienia relikwii: albę, stułę i – jeśli to możliwe – dalmatyki czerwonego koloru, jeśli są to relikwie męczenników,

− a w innych wypadkach białego. Jeśli natomiast relikwie niosą prezbiterzy, należy dla nich przygotować ornaty.

Relikwie mogą nieść także posługujący ubrani w alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone;

b) w prezbiterium:

− mały stół, na którym składa się szkatułę z relikwiami na czas pierwszej części obrzędów poświęcenia;

c) w zakrystii:

− zaprawę wapienną lub cementową, którą łączy się płytę nakrywającą relikwie; powinien być obecny murarz, który we właściwym czasie zamknie wnękę z relikwiami671.

948. Godny zachowania jest zwyczaj wkładania do szkatuły z relikwiami pergaminu, na którym należy podać rok, miesiąc i dzień poświęcenia ołtarza, nazwisko biskupa, który dokonał obrzędu, tytuł kościoła, jak również imiona męczenników lub świętych, których relikwie złożono pod ołtarzem672.

Należy sporządzić dwa egzemplarze aktu poświęcenia, podpisane przez biskupa, rektora kościoła i delegatów miejscowej wspólnoty. Jeden egzemplarz należy zachować w archiwum diecezji, drugi w archiwum kościoła (por. wyżej, numer 877).

Wejście do kościoła

949. Gdy lud się zgromadzi, biskup, prezbiterzy koncelebrujący, diakoni i posługujący, ubrani we właściwe szaty, poprzedzani przez akolitę lub ministranta niosącego krzyż, udają się procesjonalnie z zakrystii przez nawę kościoła do prezbiterium673.

950. Jeżeli pod ołtarzem mają być złożone relikwie świętych, w procesji na wejście przenosi się je do prezbiterium lub z zakrystii albo z kaplicy, w której od wieczora dnia poprzedniego były wystawione do uczczenia przez wiernych. Ze słusznej przyczyny przed rozpoczęciem obrzędów można przygotować relikwie w odpowiednim miejscu w prezbiterium i otoczyć je zapalonymi świecami674.

951. W czasie procesji wykonuje się Psalm 43 (42) z antyfoną na wejście Spójrz na nas, Boże, nasz obrońco albo Przystąpię do ołtarza Bożego, albo inny odpowiedni śpiew675.

952. Po wejściu procesji do prezbiterium relikwie świętych składa się na przygotowanym miejscu i otacza zapalonymi świecami. Prezbiterzy koncelebrujący, diakoni i posługujący zajmują wyznaczone im miejsca. Biskup opuszcza ucałowanie ołtarza i udaje się do katedry. Następnie oddaje mitrę i pastorał, po czym zwrócony do ludu wykonuje znak krzyża i pozdrawia lud słowami: W świętym Kościele Boga łaska i pokój niech będą z wami wszystkimi, a lud odpowiada: I z duchem twoim. Można użyć także innego pozdrowienia, zwłaszcza wziętego z Pisma Świętego676.

Błogosławieństwo wody i pokropienie

953. Gdy skończy się obrzęd wejścia, biskup błogosławi wodę przeznaczoną do pokropienia ludu na znak pokuty i na pamiątkę chrztu oraz do oczyszczenia ołtarza. Usługujący zanoszą naczynie z wodą do biskupa stojącego przy katedrze. Biskup zachęca wszystkich do modlitwy słowami podanymi w pontyfikale: Drodzy bracia i siostry, z radością zgromadziliśmy się tutaj lub podobnymi. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu, a następnie biskup wypowiada modlitwę: Boże, przez Ciebie wszelkie stworzenie677.

954. Biskup w asyście diakonów idzie przez nawę kościoła, kropiąc wodą lud, a wróciwszy do prezbiterium – ołtarz. W tym czasie wykonuje się antyfonę Widziałem wodę albo w czasie Wielkiego Postu Pokropię was czystą wodą. Zamiast antyfony można wykonać inny odpowiedni śpiew678.

Po pokropieniu biskup wraca do katedry i po zakończeniu śpiewu, składa ręce i wypowiada modlitwę: Niech Bóg, Ojciec miłosierdzia.

955. Następnie śpiewa się hymn Chwała na wysokości, o ile nie przypada niedziela Adwentu lub Wielkiego Postu. Po zakończeniu hymnu biskup składa ręce i mówi: Módlmy się. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Biskup rozkłada ręce i wypowiada kolektę Mszy Świętej679.

Liturgia słowa

956. Wszyscy siadają. Biskup otrzymuje mitrę. Rozpoczyna się liturgia słowa. Czytania wybiera się z tekstów, które w lekcjonarzu mszalnym przewidziano na obrzęd poświęcenia ołtarza lub dla Mszy z dnia680.

957. Po Ewangelii biskup otrzymuje mitrę i pastorał, i – jeśli uzna za stosowne, siedząc – głosi homilię, w której wyjaśnia czytania biblijne i znaczenie obrzędów681.

958. Po homilii biskup oddaje pastorał i mitrę. Odmawia się wyznanie wiary. Opuszcza się natomiast modlitwę powszechną, zastępuje ją bowiem śpiew litanii do Świętych 682.

Modlitwa poświęcenia i namaszczenie

Litania

959. Po wyznaniu wiary biskup zachęca lud do modlitwy słowami: Drodzy bracia i siostry albo podobnymi683. W niedziele i w okresie Wielkanocy wszyscy stoją, w innych dniach klęczą. W tym ostatnim przypadku diakon wzywa: Klęknijmy684.

Dwaj kantorzy rozpoczynają śpiew litanii, na wezwania której wszyscy odpowiadają. W odpowiednich miejscach litanii można dodać wezwanie tytułu kościoła, patrona miejscowości i ewentualnie świętych, których relikwie składa się pod ołtarzem. Można dołączyć także inne prośby odpowiadające okolicznościom, w jakich wierni zbudowali ołtarz lub potrzebom duchowym danej wspólnoty 685.

Po zakończeniu litanii wstaje sam biskup (jeśli klęczał wraz z wszystkimi) i rozłożywszy ręce, wypowiada modlitwę: Prosimy Cię, Boże. Jeśli tego wymagają okoliczności, diakon wzywa: Powstańmy, i wszyscy wstają.

Jeżeli nie ma złożenia relikwii pod ołtarzem, biskup wypowiada modlitwę poświęcenia, jak podano niżej, w numerze 961686.

Złożenie relikwii

960. Jeżeli pod ołtarzem mają być złożone relikwie męczenników lub innych świętych, biskup otrzymuje mitrę i podchodzi do ołtarza. Diakon lub prezbiter bierze relikwie i podaje biskupowi, a ten składa je w odpowiednio przygotowanym grobie. W tym czasie wykonuje się Psalm 15 (14) z antyfoną Ciała Świętych spoczywają w pokoju albo Chwała Twych Świętych trwa po wszystkie czasy. Zamiast psalmu można wykonać inny odpowiedni śpiew.

W tym czasie murarz zamyka grób, a biskup po złożeniu relikwii wraca do katedry687.

Modlitwa poświęcenia

961. Biskup stojąc bez mitry przy ołtarzu, rozkłada ręce i wypowiada modlitwę poświęcenia: Wysławiamy Cię, Boże688.

Namaszczenie ołtarza

962. Jeżeli to konieczne, biskup zdejmuje ornat i przepasany płóciennym gremiałem podchodzi do ołtarza z diakonem lub innym posługującym, który niesie naczynie z krzyżmem. Biskup stojąc przed ołtarzem w mitrze mówi: Niech Bóg swoją mocą uświęci ten ołtarz. Następnie wylewa krzyżmo na środek ołtarza i na jego cztery rogi. Może również namaścić całą mensę689.

W czasie namaszczenia wykonuje się Psalm 45 (44) z antyfoną Bóg Cię namaścił olejkiem radości. W okresie Wielkanocy wykonuje się Psalm 118 (117) z antyfoną Kamień, który odrzucili budujący albo Kamień wzgardzony stał się fundamentem. Można również wykonać inny odpowiedni śpiew690.

Po namaszczeniu biskup wraca do katedry i siada. Usługujący podają mu rzeczy potrzebne do umycia rąk. Następnie biskup zdejmuje płócienny gremiał i wkłada ornat691.

Okadzenie ołtarza

963. Po namaszczeniu umieszcza się na ołtarzu kociołek do spalenia kadzidła albo na ołtarz wysypuje się większą ilość kadzidła, do którego wstawia się świeczki. Biskup wrzuca kadzidło do kociołka i błogosławi albo małą świecą podpala przygotowane kadzidło mówiąc: Niech nasza modlitwa wznosi się przed Tobą, Panie, jak kadzidło.

Biskup nakłada kadzidło do kadzielnicy i je błogosławi, a następnie okadza ołtarz. Potem wraca do katedry i zostaje okadzony, a następnie siada. Posługujący okadzają lud.

W tym czasie wykonuje się Psalm 138 (137) z antyfoną Anioł stanął przy ołtarzu świątyni albo Wzniósł się dym kadzideł albo Nasza modlitwa jest jak woń kadzidła. Można również wykonać inny odpowiedni śpiew692.

Nakrycie i oświetlenie ołtarza

964. Po okadzeniu usługujący wycierają ręcznikami mensę ołtarza i – jeśli trzeba – nakładają na nią nieprzemakalne płótno lub ceratę. Następnie nakrywają ołtarz obrusem, i jeżeli okoliczności za tym przemawiają, ozdabiają go kwiatami. Ustawiają świeczniki ze świecami, potrzebne do Mszy i krzyż– jeśli nie jest już umieszczony w pobliżu ołtarza693.

965. Diakon podchodzi do biskupa, który stojąc, podaje mu zapaloną świecę i mówi: Niech na ołtarzu zajaśnieje światło Chrystusa. Biskup siada, a diakon podchodzi do ołtarza i zapala świece przygotowane do sprawowania Eucharystii694.

966. Odbywa się uroczysta iluminacja. Na znak radości zapala się wszystkie lampiony umieszczone dokoła ołtarza. W tym czasie wykonuje się Psalm 27 (26) z antyfoną U Ciebie jest źródło życia albo Pan moim światłem i zbawieniem moim. Można również wykonać inny odpowiedni śpiew, zwłaszcza na cześć Chrystusa – Światłości świata695.

Liturgia Eucharystyczna

967. Diakoni i usługujący przygotowują ołtarz jak zwykle. Następnie wyznaczeni wierni przynoszą chleb, wino i wodę do Ofiary eucharystycznej. Biskup przyjmuje dary przy katedrze. Podczas procesji z darami można wykonać antyfonę Jeśli przyniesiesz dar swój przed ołtarz lub inny odpowiedni śpiew696.

Gdy wszystko jest przygotowane, biskup podchodzi do ołtarz i po oddaniu mitry całuje ołtarz. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle. Nie okadza się darów ani ołtarza697.

968. Odmawia się zawsze modlitwę nad darami: Panie, nasz Boże oraz prefację własną – podaną również w pontyfikale – które łączą się z obrzędem poświęcenia ołtarza698.

Stosuje się pierwszą lub trzecią Modlitwę eucharystyczną.

Gdy biskup przyjmuje Ciało Pańskie rozpoczyna się śpiew antyfony na Komunię Wróbel znajduje swój dom albo Dzieci Kościoła jak oliwne gałązki z Psalmem 128 (127). Można również wykonać inny odpowiedni śpiew.

969. Na zakończenie Mszy Świętej biskup udziela błogosławieństwa, używając formuły podanej w pontyfikale. Diakon odsyła wiernych jak zwykle699.

Rozdział XII

Obrzędy błogosławieństwa kościoła

Wprowadzenie

970. Budynki sakralne, czyli kościoły, w których na stałe ma się sprawować Boże misteria, wypada poświęcić Bogu według obrzędów poświęcenia kościoła, zawierających wymowne ryty i symbole.

Natomiast oratoria, kaplice i budynki sakralne, które ze względu na szczególne okoliczności tylko czasowo przeznaczone są do kultu Bożego, należy błogosławić przy zastosowaniu niżej podanych obrzędów700. Kiedy odbywa się błogosławieństwo kościoła, oratorium lub kaplicy, wszystkie przedmioty, które się w nich znajdują, jak: krzyż, obrazy, organy, dzwony, stacje "Drogi krzyżowej", zostają tym samym obrzędem pobłogosławione i erygowane, tak iż nie wymagają nowego błogosławieństwa ani ustanowienia.

971. Odnośnie do liturgicznego wyposażenia tych budynków, wyboru tytułu oraz duszpasterskiego przygotowania wiernych, należy z odpowiednimi zmianami zachować przepisy podane wyżej, w numerach 880 – 887 i 893, odnoszące się obrzędów poświęcenia kościoła701.

972. Kościół lub kaplicę błogosławi biskup diecezji albo delegowany przez niego prezbiter. Kościół lub kaplicę można błogosławić w każdym dniu, z wyjątkiem Triduum Paschalnego. Najlepiej wybrać taki dzień, w którym wierni mogą liczniej się zgromadzić, przede wszystkim niedzielę, chyba że względy duszpasterskie przemawiają za wyborem innego dnia702.

973. W dniach wymienionych w numerach 1 – 4 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych sprawuje się Mszę z dnia, natomiast w inne dni można celebrować Mszę z dnia albo Mszę o tytule kościoła lub kaplicy.

974. Do obrzędów błogosławieństwa kościoła lub kaplicy należy przygotować to wszystko, co jest potrzebne do sprawowania Mszy Świętej. Ołtarz jednak, choćby już był pobłogosławiony lub poświęcony, powinien zostać bez nakrycia aż do początku liturgii eucharystycznej. Ponadto w odpowiednim miejscu w prezbiterium należy przygotować:

− Pontyfikał rzymski z tekstami obrzędów błogosławieństwa kościoła;

− naczynie z wodą do pobłogosławienia i kropidło;

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem;

− krzyż ołtarzowy, chyba że w prezbiterium znajduje się już krzyż lub krzyż procesyjny zostanie umieszczony w pobliżu ołtarza;

− obrus, świece, świeczniki i według uznania kwiaty703.

975. Jeżeli razem z błogosławieństwem kościoła ma być uroczyście poświęcony ołtarz, należy przygotować wszystko, co podano wyżej, w numerze 945 oraz w numerze 947 – jeżeli relikwie świętych mają być złożone pod ołtarzem704.

976. W Mszy, podczas której błogosławi się kościół, używa się szat liturgicznych koloru białego lub świątecznych. Należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę (dalmatykę), ornat, piuskę, mitrę, pastorał oraz paliusz, jeśli go używa;

− (dla prezbitera: szaty do Mszy Świętej);

− dla koncelebrujących prezbiterów: szaty do Mszy koncelebrowanej;

− dla diakonów: alby, stuły i dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone705.

Opis obrzędu

977. Po zgromadzeniu się ludu biskup, prezbiterzy koncelebrujący, diakoni i posługujący, ubrani we właściwe szaty, podczas śpiewu na wejście udają się z zakrystii przez kościół do prezbiterium. Na początku procesji idzie akolita lub ministrant z krzyżem.

Gdy procesja przyjdzie do prezbiterium, biskup opuściwszy ucałowanie i okadzenie ołtarza, od razu udaje się do katedry; inni zajmują wyznaczone im miejsca706.

978. Po zakończeniu śpiewu biskup oddaje mitrę i pastorał, po czym zwrócony do ludu wykonuje znak krzyża i pozdrawia lud słowami: W świętym Kościele Boga łaska i pokój niech będą z wami wszystkimi, a lud odpowiada: I z duchem twoim. Można użyć także innego pozdrowienia, zwłaszcza wziętego z Pisma Świętego707.

979. Biskup błogosławi wodę do pokropienia ludu na znak pokuty i na pamiątkę chrztu oraz do oczyszczenia ścian nowego kościoła lub kaplicy. Usługujący zanoszą naczynie z wodą do biskupa stojącego przy katedrze. Biskup zachęca wszystkich do modlitwy słowami podanymi w pontyfikale: Drodzy bracia i siostry, przybyliśmy tutaj lub podobnymi. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu, a następnie biskup wypowiada modlitwę: Boże, przez Ciebie wszelkie stworzenie708.

980. Biskup w asyście diakonów idzie przez nawę kościoła, kropiąc wodą lud i ściany, a wróciwszy do prezbiterium – ołtarz, jeżeli wcześniej nie został pobłogosławiony lub poświęcony. W tym czasie wykonuje się antyfonę Widziałem wodę albo w okresie Wielkiego Postu Gdy zajaśnieje w was moja świętość. Zamiast antyfony można wykonać inny odpowiedni śpiew.

Po pokropieniu biskup wraca do katedry i po zakończeniu śpiewu, złożywszy ręce, wypowiada modlitwę: Bóg, Ojciec miłosierdzia709.

981. Następnie śpiewa się hymn Chwała na wysokości. Hymn ten opuszcza się we Mszach sprawowanych w niedziele i dni powszednie Adwentu i Wielkiego Postu. Po zakończeniu hymnu biskup wypowiada kolektę Mszy Świętej710.

982. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle, z następującymi zmianami:

− w liturgii słowa czytania wybiera się zgodnie z przepisami albo z liturgii dnia, albo spośród tekstów przewidzianych w lekcjonarzu na obrzęd poświęcenia kościoła;

− na Ewangelię nie przynosi się świeczników ani kadzidła;

− po Ewangelii biskup głosi homilię, w której wyjaśnia czytania biblijne i znaczenie obrzędu;

− po homilii odmawia się wyznanie wiary i modlitwę powszechną, jak zwykle711.

983. Biskup przystępuje do błogosławieństwa ołtarza. W tym czasie wykonuje się antyfonę Dzieci Kościoła jak oliwne gałązki. Można również wykonać inny odpowiedni śpiew.

Po skończeniu śpiewu biskup, stojąc bez mitry, przemawia do ludu słowami: Drodzy bracia i siostry, nasza wspólnota lub podobnymi. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Następnie biskup rozkłada ręce i wypowiada modlitwę: Błogosławiony jesteś, Boże.

Biskup nakłada do kadzielnicy kadzidło i je błogosławi oraz okadza ołtarz. Potem wraca do katedry, otrzymuje mitrę i zostaje okadzony, a następnie siada. Posługujący idą wzdłuż kościoła, okadzając lud i ściany712.

984. Jeżeli ołtarz ma być uroczyście poświęcony, po wyznaniu wiary opuszcza się modlitwę powszechną i zachowuje się to, co podano wyżej, w numerach 959 – 966.

Jeśli zaś nie jest przewidziane błogosławieństwo ani poświęcenie (np. dlatego, że do nowego kościoła został przeniesiony ołtarz już poprzednio pobłogosławiony lub poświęcony), po modlitwie powszechnej Mszę Świętą sprawuje się dalej, jak podano niżej713.

985. Usługujący nakrywają ołtarz obrusem i zależnie od możliwości, przyozdabiają kwiatami; ustawiają też w odpowiednim miejscu świeczniki ze świecami wymagane przy sprawowaniu Mszy Świętej oraz krzyż.

Gdy ołtarz jest przygotowany, wyznaczeni wierni przynoszą chleb, wino i wodę do Ofiary eucharystycznej. Biskup przyjmuje dary przy katedrze. Podczas składania darów można wykonać antyfonę Jeśli przyniesiesz dar swój przed ołtarz albo inny odpowiedni śpiew714.

986. Kiedy wszystko zostało przygotowane, biskup podchodzi do ołtarza i po oddaniu mitry całuje ołtarz. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle; nie okadza się jednak darów ani ołtarza. Jeżeli zaś podczas tego obrzędu ołtarz nie został pobłogosławiony lub poświęcony, okadzenie odbywa się w zwykły sposób715.

Jeżeli ma nastąpić otwarcie kaplicy Najświętszego Sakramentu, po modlitwie po Komunii wszystko odbywa się tak, jak podano wyżej, w numerach 926 – 929716.

987. Podczas końcowego błogosławieństwa biskup używa formuły podanej w pontyfikale. Diakon odsyła wiernych jak zwykle717.

Rozdział XIII

Obrzędy błogosławieństwa ołtarza

Wprowadzenie

988. Ołtarzem stałym nazywamy ołtarz tak zbudowany, że łączy się ściśle z posadzką i nie może być przesunięty; natomiast ołtarz przenośny można przesuwać. Ponieważ jest stołem przeznaczonym wyłącznie i na stałe do sprawowania Ofiary i Uczty eucharystycznej, winien być otaczany należnym szacunkiem. Zanim ołtarz przenośny zostanie przeznaczony do użytku liturgicznego, winien być poświęcony albo przynajmniej pobłogosławiony718.

989. Ołtarz przenośny może być zbudowany z dowolnych materiałów szlachetnych i trwałych, jakie zgodnie z tradycją i zwyczajami różnych regionów nadają się do użytku liturgicznego719.

990. Przy budowie ołtarza przenośnego należy z odpowiednim dostosowaniem do sytuacji zachować zasady podane w księgach liturgicznych. Nie wolno jednak w jego podstawie umieszczać relikwii świętych720.

991. Ołtarz przenośny błogosławi biskup diecezji lub prezbiter, który jest rektorem kościoła721.

992. Ołtarz przenośny można błogosławić w każdym dniu, z wyjątkiem Wielkiego Piątku Męki Pańskiej i Wielkiej Soboty. Najlepiej wybrać taki dzień, w którym wierni liczniej mogą się zgromadzić, przede wszystkim niedzielę, chyba że względy duszpasterskie przemawiają za innym dniem722.

993. Przy obrzędzie błogosławieństwa ołtarza przenośnego sprawuje się Mszę z dnia. Poza dniami podanymi w numerach 1 – 9 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych w liturgii słowa można odczytać jedno lub dwa czytania spośród tych, które są przeznaczone w lekcjonarzu na poświęcenie ołtarza.

994. Do początku liturgii eucharystycznej ołtarz pozostaje nienakryty. Dlatego krzyż – jeśli nie jest umieszczony obok ołtarza, obrusy, świece i inne ozdoby, przygotowuje się w dogodnym miejscu w prezbiterium723.

Opis obrzędu

995. We Mszy wszystko odbywa się w zwykły sposób. Po modlitwie powszechnej biskup przystępuje do błogosławieństwa ołtarza. W tym czasie wykonuje się antyfonę Dzieci Kościoła jak oliwne gałązki. Można również wykonać inny odpowiedni śpiew724.

996. Po skończeniu śpiewu biskup, stojąc bez mitry, przemawia do ludu słowami: Drodzy bracia i siostry, nasza wspólnota lub podobnymi. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Następnie biskup rozkłada ręce i wypowiada modlitwę: Błogosławiony jesteś, Boże725.

Biskup kropi ołtarz wodą pobłogosławioną i okadza. Potem wraca do katedry, otrzymuje mitrę i zostaje okadzony, a następnie siada. Posługujący okadza lud726.

997. Usługujący nakrywają ołtarz obrusem i zależnie od możliwości przyozdabiają kwiatami; ustawiają też w odpowiednim miejscu świeczniki ze świecami, wymagane przy sprawowaniu Mszy, oraz krzyż, jeżeli trzeba727.

998. Gdy ołtarz jest przygotowany, wyznaczeni wierni przynoszą chleb, wino i wodę do Ofiary eucharystycznej. Biskup przyjmuje dary przy katedrze. Podczas składania darów można wykonać antyfonę Jeśli przyniesiesz dar swój przed ołtarz albo inny odpowiedni śpiew728.

999. Kiedy wszystko zostało przygotowane, biskup podchodzi do ołtarza i po zdjęciu mitry całuje go. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle, nie okadza się jednak darów ani ołtarza729.

Rozdział XIV

Obrzędy błogosławieństwa kielicha i pateny

Wprowadzenie

1000. Kielich i patena, które służą przy ofiarowaniu, konsekrowaniu i spożywaniu chleba i wina730, stają się "naczyniami świętymi", gdy wyłącznie i na stałe zostają przeznaczone do sprawowania Eucharystii731.

1001. Zamiar przeznaczenia tych naczyń wyłącznie do sprawowania Eucharystii ukazuje się wobec wspólnoty wiernych przez specjalne błogosławieństwo dokonane w czasie Mszy Świętej732.

1002. Każdy kapłan może błogosławić kielich i patenę pod warunkiem, że zostały wykonane zgodnie z przepisami zawartymi w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału rzymskiego, w numerach 328 – 333733.

1003. Jeśli błogosławi się tylko kielich lub tylko patenę, należy odpowiednio dostosować tekst modlitwy734.

Opis obrzędu

1004. Sprawuje się Mszę z dnia. Poza dniami wymienionymi w numerach 1 – 9 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych, w liturgii słowa można wykonać jedno lub dwa czytania spośród tekstów przeznaczonych w lekcjonarzu na błogosławieństwo kielicha i pateny735.

1005. Biskup głosi homilię, w której wyjaśnia czytania biblijne oraz znaczenie błogosławieństwa kielicha i pateny, używanych przy sprawowaniu Eucharystii736.

1006. Po modlitwie powszechnej usługujący albo delegaci wspólnoty, która ofiaruje kielich i patenę, przynoszą je na ołtarz. Biskup udaje się do ołtarza. W tym czasie wykonuje się antyfonę Podniosę kielich zbawienia albo inny odpowiedni śpiew737.

1007. Po zakończeniu śpiewu biskup mówi: Módlmy się i wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Następnie biskup wypowiada modlitwę: Panie, Boże, z radością składamy na Twoim ołtarzu738.

1008. Usługujący rozkładają na ołtarzu korporał. Wyznaczeni wierni przynoszą chleb, wino i wodę do Ofiary eucharystycznej. Biskup składa dary na patenie i w kielichu nowo pobłogosławionym oraz ofiaruje, jak zwykle.

W tym czasie można wykonać Psalm 116B (115) z antyfoną Podniosę kielich zbawienia albo inny odpowiedni śpiew739.

1009. Po modlitwie Przyjmij nas, Panie biskup według uznania okadza dary i ołtarz740. Obrzędy Mszy Świętej sprawuje się dalej jak zwykle.

1010. Ze względu na okoliczności obrzędu wypada, aby wierni przyjęli Krew Chrystusa z kielicha nowo pobłogosławionego741.

Rozdział XV

Obrzęd błogosławieństwa chrzcielnicy czyli nowego źródła chrzcielnego

Wprowadzenie

1011. Chrzcielnica, z której wypływa woda do chrztu albo w której się ją przechowuje, niech będzie przeznaczona wyłącznie do sakramentu chrztu i w pełni godna tego, aby tam chrześcijanie odradzali się z wody i z Ducha Świętego. Bez względu na to, czy mieści się ona w jakiejś kaplicy wewnątrz lub obok kościoła, czy w jakiejś części kościoła na widoku wiernych, należy ją tak urządzić, by w obrzędach chrztu mogło uczestniczyć wiele osób742.

Chrzcielnica lub naczynie, w którym według potrzeby przechowuje się wodę do chrztu udzielanego w prezbiterium, niech jaśnieje czystością i pięknem743.

1012. Obrzęd sprawuje biskup diecezji albo prezbiter będący proboszczem lub rektorem kościoła.

1013. Jeśli błogosławieństwo łączy się ze sprawowaniem chrztu, w Wigilię Paschalną lub poza nią, zachowuje się przepisy podane wyżej, w numerach 363 – 374, 444, 447, 457 – 467. Jednak zamiast zwykłej formuły błogosławieństwa wody biskup, mając ręce rozłożone i zwrócony w stronę chrzcielnicy, wypowiada modlitwę: Boże, Stwórco świata i Ojcze wszystkich ludzi. Po błogosławieństwie chrzcielnicy odbywają się obrzędy chrztu jak zwykle744.

1014. Błogosławieństwo chrzcielnicy bez udzielania chrztu może się odbyć każdego dnia, z wyjątkiem Środy Popielcowej, Wielkiego Tygodnia i Wspomnienia wszystkich wiernych zmarłych. Należy wybrać dzień, w którym wierni mogą się liczniej zgromadzić, zwłaszcza niedzielę745.

1015. Do sprawowania obrzędu należy przygotować:

− Rytuał rzymski z tekstami obrzędów i lekcjonarz;

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem;

− naczynie, do którego zostanie wlana nowo pobłogosławiona woda oraz kropidło;

− paschał oraz świecznik służący do umieszczenia paschału na środku prezbiterium lub w pobliżu chrzcielnicy;

− krzesła dla biskupa i innych osób pełniących posługę.

− Używa się szat koloru białego lub świątecznych. Należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę i kapę (albo ornat, jeśli sprawuje się Mszę Świętą), piuskę, mitrę, pastorał;

− dla prezbiterów: szaty do Mszy koncelebrowanej;

− dla diakonów: alby, stuły i w miarę możności dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone.

Obrzędy wstępne

1016. Po zgromadzeniu się ludu wszyscy, ubrani we właściwe szaty, udają się z zakrystii przez nawę kościoła do chrzcielnicy. Na początku idzie ministrant z dymiącą kadzielnicą, a za nim akolita niosący paschał; dalej idą usługujący, diakoni, prezbiterzy koncelebrujący i biskup746.

1017. W tym czasie wykonuje się Psalm 36 (35) z antyfoną Będziecie czerpać ze zdrojów zbawienia albo W Tobie, o Panie, mamy źródło życia. Można również wykonać inny odpowiedni śpiew747.

1018. Po przyjściu procesji do chrzcielnicy wszyscy zajmują wyznaczone dla nich miejsca. Paschał ustawia się na świeczniku przygotowanym pośrodku prezbiterium lub przy źródle chrzcielnym. Po ukończeniu śpiewu biskup oddaje pastorał i mitrę oraz wykonuje znak krzyża i pozdrawia lud mówiąc: Miłość Boga Ojca, a wszyscy odpowiadają: I z duchem twoim. Można użyć także innego pozdrowienia, zwłaszcza wziętego z Pisma Świętego. Następnie biskup przygotowuje wiernych do udziału w obrzędzie, słowami: Drodzy bracia i siostry, będziemy uczestniczyć w radosnym obrzędzie lub innymi748.

1019. Po słowach zachęty biskup składa ręce i mówi: Módlmy się. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Następnie biskup rozkłada ręce i wypowiada modlitwę: Boże, Ty przez sakrament odrodzenia749.

Liturgia słowa

1020. Biskup siada i otrzymuje mitrę. Odczytuje się jeden lub kilka tekstów Pisma Świętego spośród czytań zaproponowanych w lekcjonarzu przy Obrzędach chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych. Między czytaniami wykonuje się odpowiednio dobrane psalmy responsoryjne albo zachowuje chwile milczenia. Czytanie Ewangelii powinno zawsze zajmować naczelne miejsce.

1021. Biskup głosi homilię, w której wyjaśnia czytania biblijne, aby uczestnicy pełniej zrozumieli znaczenie chrztu i symbolikę źródła chrzcielnego750.

Błogosławieństwo nowego źródła

1022. Biskup oddaje mitrę i zachęca wiernych do modlitwy słowami: Drodzy bracia i siostry, przez modlitwę Kościoła albo podobnymi. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Następnie biskup, zwrócony w stronę źródła, rozkłada ręce i mówi: Boże, Stwórco świata751.

1023. Po modlitwie błogosławieństwa nad źródłem biskup nakłada kadzidło do kadzielnicy i je błogosławi, a następnie okadza źródło. W tym czasie można wykonać jakiś śpiew o charakterze chrzcielnym, np. antyfonę Ponad wodami głos Pański albo Nad wodą rozbrzmiewa głos Ojca albo To jest źródło życia. Po śpiewie biskup, stojąc w mitrze zwrócony w stronę ludu, przyjmuje przyrzeczenia chrzcielne, a następnie bierze kropidło i wodą z nowo pobłogosławionego źródła chrzcielnego kropi wiernych podczas śpiewu odpowiedniej pieśni, np. Przez chrztu świętego wielki dar albo Com przyrzekł Bogu752.

Zakończenie obrzędu

1024. Zależnie od uznania można odmówić modlitwę powszechną w sposób przyjęty we Mszy Świętej lub podany w rytuale. Pod koniec odmawia się Modlitwę Pańską, do której biskup może wprowadzić słowami: Przypomnijmy sobie nasz chrzest albo podobnymi. Następnie biskup wypowiada modlitwę: Boże, Ty sprawiasz753.

1025. Biskup błogosławi lud, stosując formuły podane niżej, w numerach 1136 – 1137. Diakon odsyła lud jak zwykle.

1026. Jeżeli to błogosławieństwo odbywa się w czasie Mszy Świętej, sprawuje się Mszę z dnia albo wotywną. W liturgii słowa można wziąć jedno czytanie z tekstów przewidzianych w lekcjonarzu przy Obrzędach chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych.

Rozdział XVI

Obrzęd błogosławieństwa nowego krzyża przeznaczonego do publicznej czci

Wprowadzenie

1027. Wśród świętych wizerunków naczelne miejsce zajmuje "figura drogocennego i życiodajnego krzyża"754, ponieważ jest symbolem całego paschalnego misterium. Jest to wizerunek dla chrześcijan najdroższy i najbardziej starożytny. Krzyż święty wyobraża mękę Chrystusa i Jego triumf nad śmiercią, a zarazem, jak uczyli święci Ojcowie, zapowiada Jego drugie, chwalebne przyjście.

1028. Błogosławieństwo nowego krzyża może się odbyć każdego dnia, z wyjątkiem Środy Popielcowej, Triduum Paschalnego i Wspomnienia wszystkich wiernych zmarłych. W tym celu należy wybrać dzień, w którym wierni mogą się liczniej zgromadzić. Wiernych należy odpowiednio przygotować do obrzędu, aby mogli czynnie w nim uczestniczyć755.

1029. Obrzęd opisany w tym rozdziale stosuje się tylko w dwóch przypadkach:

a) gdy uroczyście błogosławi się krzyż wzniesiony w publicznym miejscu, oddzielonym od kościoła;

b) gdy błogosławi się krzyż, który ma być umieszczony na głównym miejscu w nawie kościoła, gdzie gromadzi się wspólnota wiernych; w tym przypadku obrzęd rozpoczyna się, jak podano niżej, w numerze 1036.

1030. Do sprawowania obrzędu należy przygotować:

− Rytuał rzymski z tekstami obrzędów i lekcjonarz;

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem;

− świeczniki ze świecami dla usługujących.

Używa się szat koloru czerwonego lub świątecznych. Należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę, kapę, piuskę, mitrę, pastorał;

− dla diakonów: alby, stuły i w miarę możności dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone

Opis obrzędu

1031. Jest wskazane, aby wspólnota wiernych przybyła procesjonalnie z kościoła lub innego odpowiedniego miejsca tam, gdzie wzniesiony jest krzyż, który ma zostać pobłogosławiony. Jeżeli procesja nie może się odbyć albo nie wydaje się wskazana, wierni gromadzą się w pobliżu tego krzyża. Po zgromadzeniu się ludu biskup ubrany w albę, stułę i kapę oraz mając krzyż noszony na piersiach, mitrę i pastorał, w asyście posługujących przychodzi do wiernych. Po oddaniu pastorału i mitry wykonuje znak krzyża i pozdrawia lud mówiąc: Łaska naszego Pana, Jezusa Chrystusa, który za nas zawisł na drzewie krzyża, niech będzie z wami wszystkimi, a wszyscy odpowiadają: I z duchem twoim. Można użyć także innego pozdrowienia, zwłaszcza wziętego z Pisma Świętego.

1032. Biskup krótko przemawia do wiernych, aby ich wewnętrznie przygotować do sprawowania obrzędu i wyjaśnić jego znaczenie. Może to uczynić słowami zaproponowanymi w rytuale: Drodzy bracia i siostry, za chwilę mamy uroczyście pobłogosławić nowy krzyż albo podobnymi. Po słowach zachęty biskup wzywa do modlitwy i wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Następnie biskup rozkłada ręce i wypowiada kolektę: Boże, Twój Syn756.

1033. Po kolekcie biskup otrzymuje mitrę i pastorał. Jeśli przewidziana jest procesja, diakon zachęca wiernych: Idźmy w pokoju. Procesja wyrusza do miejsca, gdzie został wzniesiony krzyż. Podczas procesji wykonuje się Psalm 98 (97) z antyfoną Z krzyża Chrystusa wszyscy się chlubimy albo inny odpowiedni śpiew.

Jeśli procesja nie jest przewidziana, bezpośrednio po kolekcie następuje czytanie słowa Bożego.

1034. Rozpoczyna się liturgia słowa. Odczytuje się jeden lub kilka tekstów Pisma Świętego spośród czytań podanych w rytuale albo w lekcjonarzu na wotywną Mszę o tajemnicy świętego krzyża lub Mszę o męce Pańskiej. Między czytaniami wykonuje się odpowiednie psalmy responsoryjne lub zachowuje chwile milczenia. Czytanie Ewangelii powinno zawsze zajmować naczelne miejsce757.

1035. Biskup głosi homilię, w której wyjaśnia obecnym czytania biblijne, aby w świetle wiary zrozumieli znaczenie obrzędu i moc Pańskiego krzyża.

1036. Po homilii biskup oddaje mitrę i stojąc przed krzyżem, rozkłada ręce oraz wypowiada modlitwę błogosławieństwa: Błogosławimy Cię, Boże, Ojcze Święty albo: Boże, Ojcze święty, Ty postanowiłeś. Po modlitwie nakłada kadzidło do kadzielnicy i je błogosławi oraz okadza krzyż.

W tym czasie wykonuje się antyfonę Wielbimy krzyż Twój, Panie Jezu albo Przez znak krzyża świętego albo inny odpowiedni śpiew ku czci Krzyża świętego758.

1037. Jeśli nic nie przeszkadza, po okadzeniu krzyża biskup, posługujący i wierni mogą oddać cześć nowo pobłogosławionemu krzyżowi. Wszyscy podchodzą kolejno i okazują znak czci zgodnie z miejscowym zwyczajem, np. przez przyklęknięcie lub ucałowanie.

Jeżeli z powodu wielkiej liczby wiernych lub z innej racji wszyscy nie mogą pojedynczo podejść do krzyża, biskup w krótkich słowach zachęca lud do uczczenia krzyża świętego, np. przez zachowanie chwili milczenia albo przez wykonanie odpowiedniej pieśni759.

1038. Po oddaniu czci krzyżowi następuje modlitwa powszechna. Wykonuje się ją tak, jak w czasie Mszy Świętej, bądź w sposób podany w rytuale. Po wezwaniach modlitwy powszechnej odmawia się Modlitwę Pańską, do której biskup może wprowadzić wiernych słowami: Posłuszni słowom Chrystusa lub podobnymi. Na koniec biskup wypowiada modlitwę: Wszechmogący Boże.

Biskup otrzymuje mitrę i pastorał oraz błogosławi zgromadzonych jak zwykle. Diakon odsyła wiernych. Można wykonać odpowiedni śpiew ku czci Pańskiego krzyża760.

Rozdział XVII

Obrzęd błogosławieństwa dzwonów

Wprowadzenie

1039. W Kościele łacińskim przyjął się zwyczaj, słusznie nadal zachowywany, że dzwony przed umieszczeniem ich w dzwonnicy zostają pobłogosławione.

Wypada, aby obrzędu tego dokonał biskup diecezji. Może go sprawować także prezbiter, będący proboszczem albo rektorem kościoła761.

Zależnie od miejscowych warunków błogosławi się dzwon podczas celebracji słowa Bożego.

1040. Błogosławieństwa dzwonu można dokonać w każdym dniu, z wyjątkiem Środy Popielcowej, Wielkiego Tygodnia i Wspomnienia wszystkich wiernych zmarłych. Należy wybrać dzień, w którym wierni mogą liczniej się zgromadzić, zwłaszcza niedzielę762.

1041. Dzwon, który ma zostać pobłogosławiony, winien być w oznaczonym miejscu tak zawieszony lub ulokowany, aby w razie potrzeby można go było wygodnie obejść i nim dzwonić. Do sprawowania obrzędu błogosławieństwa należy przygotować:

− Rytuał rzymski z tekstami obrzędów i lekcjonarz;

− naczynie z wodą pobłogosławioną i kropidło;

− krzyż procesyjny i świece lub lampiony dla usługujących;

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem;

Używa się szat koloru białego lub świątecznych. Należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę, kapę, piuskę, mitrę, pastorał;

− dla diakonów: alby, stuły i w miarę możności dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone.

Opis obrzędu

1042. Po zgromadzeniu się wspólnoty wyrusza procesja do miejsca, gdzie znajduje się dzwon, który ma zostać pobłogosławiony. Na czele procesji idzie akolita lub ministrant z krzyżem między dwoma usługującymi, niosącymi zapalone świece lub lampiony. Za nimi inni usługujący, diakoni i prezbiterzy. Na końcu idzie biskup w mitrze i z pastorałem. W tym czasie można śpiewać odpowiednią pieśń.

1043. Po ukończeniu śpiewu biskup oddaje mitrę i pastorał oraz żegna się znakiem krzyża i pozdrawia obecnych słowami: Miłość Boga Ojca, który zwołuje nas jako jeden Kościół, łaska naszego Pana, Jezusa Chrystusa, i dar jedności w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi. Wszyscy odpowiadają: I z duchem twoim. Biskup krótko przemawia do wiernych, aby ich wewnętrznie przygotować do sprawowania obrzędu i wyjaśnić jego znaczenie. Może to uczynić słowami zaproponowanymi w rytuale: Jaśnieje nam dzisiaj radosny dzień albo podobnymi763.

1044. Biskup siada i otrzymuje mitrę. Rozpoczyna się celebracja słowa Bożego. Można odczytać jeden lub kilka tekstów ze zbioru podanego w rytuale. Zależnie od okoliczności można odśpiewać psalm responsoryjny albo inną odpowiednią pieśń764.

1045. Biskup głosi homilię, w której wyjaśnia obecnym czytania biblijne, aby zrozumieli znaczenie obrzędu oraz zastosowanie dzwonów w tradycji i życiu Kościoła765.

1046. Po homilii biskup oddaje pastorał i mitrę, stając w pobliżu dzwonu. Rozpoczyna się modlitwa powszechna, którą można odmówić w sposób właściwy dla Mszy Świętej albo według brzmienia podanego w rytuale766. Po ostatnim wezwaniu odmawia się Modlitwę Pańską, po której biskup rozkłada ręce i wypowiada modlitwę błogosławieństwa: Błogosławimy Cię, Panie, Ojcze Święty albo: Boże, Ty od początku świata. Biskup kropi dzwon wodą pobłogosławioną, a następnie nakłada kadzidło do kadzielnicy i je błogosławi oraz okadza dzwon. W tym czasie wykonuje się Psalm 149 z antyfoną Śpiewajcie Panu, chwalcie Jego imię albo inny odpowiedni śpiew767.

1047. Po śpiewie biskup przyjmuje mitrę, wyciąga ręce nad ludem i wygłasza potrójną formułę błogosławieństwa. Po ostatnim wezwaniu otrzymuje pastorał i czyniąc trzykrotny znak krzyża w stronę ludu, dodaje: Błogosławieństwo Boga wszechmogącego. Diakon odsyła wiernych jak zwykle.

Przed odejściem zależnie od uznania biskup i wierni na znak radości uderzają w nowo pobłogosławiony dzwon768. Obrzęd można zakończyć odpowiednim śpiewem.

1048. Jeśli błogosławieństwo dzwonu odbywa się w czasie Mszy Świętej769, należy zachować następujące zasady:

− sprawuje się Mszę z dnia;

− bierze się czytania z bieżącego dnia lub ze zbioru podanego w rytuale770; w uroczystości, święta i niedziele obowiązują czytania wyznaczone w lekcjonarzu na te dni;

− błogosławieństwo odbywa się po homilii zgodnie z obrzędem opisanym wyżej, w numerze 1046771;

− w nowo pobłogosławiony dzwon uderza się dopiero po Mszy Świętej.

Rozdział XVIII

Obrzęd koronacji wizerunku Najświętszej Maryi Panny

Wprowadzenie

1049. Przejawem szczególnej czci dla wizerunków Najświętszej Maryi Panny jest zwyczaj wieńczenia królewską koroną głowy Bogurodzicy, a także Jej Syna, jeśli wizerunek przedstawia Ją z Dzieciątkiem Jezus na ręku. Poprzez ten obrzęd wierni wyznają, że Najświętsza Dziewica, z ciałem i duszą wzięta do niebieskiej chwały, słusznie jest uważana za Królową i pod tym tytułem bywa wzywana, jako że jest Matką i Współtowarzyszką Chrystusa Króla Wszechświata, który swoją bezcenną krwią nabył jako dziedzictwo wszystkie narody.

1050. Do biskupa diecezjalnego należy podjęcie razem z miejscową wspólnotą decyzji odnośnie do koronacji wizerunku Maryi Dziewicy. Należy przy tym pamiętać, że może być proponowana koronacja jedynie takich wizerunków, przed którymi wierni modlą się z wielką ufnością, i które otacza sława, a miejsca, w których odbierają cześć, stały się ośrodkami zdrowego kultu liturgicznego oraz chrześcijańskiej działalności.

Trzeba również zadbać o to, aby wierni, którzy starają się o koronację wizerunku Najświętszej Dziewicy, zostali pouczeni o znaczeniu tego obrzędu, tak by go należycie rozumieli i właściwie tłumaczyli772.

1051. Diadem czyli korona, jaka ma zostać nałożona na skronie Bogurodzicy, winna być wykonana z takiego materiału, który będzie wyrażał szczególną godności Najświętszej Dziewicy. Należy jednak unikać zbytniego przepychu i kosztowności oraz licznych i wspaniałych klejnotów, które nie zgadzają się ze skromnością chrześcijańskiego kultu albo krzywdziłyby w jakiś sposób miejscowych wiernych z powodu ich ubóstwa773.

1052. Wypada, aby obrzęd koronacji sprawował biskup diecezji. Gdyby to było niemożliwe, niech zleci tę czynność innemu biskupowi albo prezbiterowi, będącemu jego pomocnikiem i współpracownikiem w duszpasterskiej trosce o wiernych, w których kościele doznaje czci wizerunek przeznaczony do koronacji. Jeżeli wizerunek ma zostać ukoronowany w imieniu papieża, należy zachować wskazania podane w dokumencie Stolicy Apostolskiej774.

1053. Wypada, aby obrzęd koronacji odbył się w uroczystość lub święto Najświętszej Maryi Panny albo w inny dzień świąteczny. Nie powinien się odbywać w największe uroczystości Pańskie, ani w dni o charakterze pokutnym.

Zależnie od okoliczności koronacja wizerunku Najświętszej Maryi Panny może się odbyć w czasie Mszy albo w czasie Nieszporów, albo w łączności z odpowiednią celebracją słowa Bożego775.

1054. Oprócz tego, co jest potrzebne do sprawowania czynności liturgicznej, z którą wiąże się obrzęd koronacji, należy przygotować:

− księgę z tekstem obrzędu koronacji;

− lekcjonarz;

− koronę lub korony złożone w odpowiednim miejscu;

− naczynie z wodą pobłogosławioną i kropidło;

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem.

Używa się szat koloru białego lub świątecznych, chyba że sprawuje się Mszę, która wymaga szat innego koloru. Jeśli sprawuje się Mszę, należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę (dalmatykę), ornat, piuskę, mitrę, pastorał;

− dla diakonów: alby, stuły i w miarę możności dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone776.

I. Koronacja podczas Mszy Świętej

1055. Jeśli przepisy liturgiczne pozwalają, wypada sprawować Mszę o Najświętszej Maryi Pannie Królowej (z dnia 22 sierpnia) albo Mszę odpowiadającą wezwaniu maryjnemu, jakie przedstawia wizerunek przygotowany do koronacji777.

1056. Mszę sprawuje się jak zwykle, aż do Ewangelii włącznie. Po Ewangelii biskup głosi homilię, w której wyjaśnia czytania biblijne oraz królewską funkcję Najświętszej Maryi Panny w tajemnicy Kościoła778.

Dziękczynienie i wezwanie

1057. Po homilii usługujący przynoszą biskupowi korony (koronę), które ma nałożyć na skronie Chrystusa i Jego Matki. Biskup oddaje mitrę i stojąc przy katedrze wypowiada modlitwę: Błogosławiony jesteś, Panie. Jeżeli ma być koronowany tylko wizerunek Maryi Panny, zamiast słów: którzy wieńcząc koroną wizerunek Chrystusa i Jego Matki mówi się: wizerunek Matki Twojego Syna, jak to jest zaznaczone na właściwym miejscu779.

Nałożenie korony

1058. Po modlitwie biskup kropi korony (koronę) wodą pobłogosławioną i w milczeniu ozdabia wizerunek Najświętszej Dziewicy. Jeśli Maryja Panna jest przedstawiona na obrazie z Dzieciątkiem Jezus, najpierw koronuje się skronie Syna, a potem Jego Matki.

Po nałożeniu korony wykonuje się antyfonę Najdostojniejsza Królowo świata albo inny odpowiedni śpiew.

W tym czasie biskup okadza wizerunek Najświętszej Maryi Panny.

Po zakończeniu śpiewu następuje modlitwa powszechna w sposób podany w obrzędzie albo w innej formie.

Jeśli biskup uzna za stosowne, po okadzeniu darów, krzyża i ołtarza może również okadzić wizerunek Najświętszej Dziewicy780.

1059. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle. Po Mszy wykonuje się antyfonę Witaj, Królowo albo Witaj, niebios Królowo albo w okresie Wielkanocy Królowo nieba, wesel się, Alleluja. Można również wykonać inny odpowiedni śpiew ku czci Najświętszej Maryi Panny781.

II. Koronacja podczas nieszporów

1060. Jeśli zezwalają na to przepisy, można sprawować Nieszpory o Najświętszej Maryi Pannie Królowej (z dnia 22 sierpnia) lub odpowiadające wezwaniu maryjnemu, jakie przedstawia wizerunek przygotowany do koronacji.

1061. Nieszpory rozpoczyna się jak zwykle. Przed hymnem biskup, jeśli uzna za stosowne, przemawia do zgromadzonych, aby ich przygotować do uczestnictwa w obrzędzie i objaśnić jego znaczenie. Może to uczynić słowami: Przy końcu dnia zgromadziliśmy się z radością albo podobnymi. Po przemówieniu następuje śpiew hymnu oraz psalmów z antyfonami.

Po psalmodii następuje odpowiednie czytanie dłuższe wybrane spośród czytań podanych w lekcjonarzu na obchody ku czci Najświętszej Maryi Panny. Po czytaniu biskup głosi homilię782.

1062. Po homilii wszyscy mogą przez pewien czas rozważać w ciszy usłyszane słowo Boże. Następnie śpiewa się responsorium krótkie Święta Maryjo, Królowo wszechświata albo pieśń o podobnej treści783.

1063. Po śpiewie wszyscy wstają. Biskup oddaje mitrę i stojąc przy katedrze, błogosławi korony (koronę) wypowiadając modlitwę: Błogosławiony jesteś, Panie, a następnie kropi je (ją) wodą pobłogosławioną784. Potem podchodzi do wizerunku i koronuje go w milczeniu785.

1064. Po nałożeniu koron (korony) śpiewa się pieśń Wielbi dusza moja Pana z jedną z antyfon podanych w obrzędzie. Podczas śpiewu pieśni z Ewangelii biskup okadza krzyż i ołtarz oraz wizerunek Najświętszej Maryi Panny786.

1065. Po zakończeniu pieśni następuje modlitwa powszechna w jednej z form podanych w obrzędzie. Po Modlitwie Pańskiej, jeśli nie należy odmówić modlitwy z oficjum danego dnia, biskup wypowiada podaną w obrzędzie modlitwę: Boże, Ty ustanowiłeś Rodzicielkę swojego Syna. Następnie biskup udziela wiernym błogosławieństwa jak zwykle. Diakon odsyła wiernych słowami: Idźcie w pokoju Chrystusa, a wszyscy odpowiadają: Bogu niech będą dzięki. Na zakończenie można wykonać jedną z antyfon do Najświętszej Maryi Panny albo inny odpowiedni śpiew787.

III. Koronacja w łączności z liturgią słowa

1066. W zakrystii lub w innym stosownym miejscu biskup ubiera: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę i kapę koloru białego lub świąteczną oraz otrzymuje mitrę i pastorał. Następnie odbywa się, jak zwykle, wejście do kościoła podczas śpiewu Psalmu 45 (44) z antyfoną Maryja Dziewica, nasza Królowa albo Wielki znak ukazał się na niebie. Można też wykonać inny odpowiedni śpiew. Po przyjściu do ołtarza biskup oddaje pastorał i mitrę, całuje ołtarz i udaje się do katedry, skąd po zakończeniu śpiewu żegna się znakiem krzyża i pozdrawia zgromadzonych słowami: Łaska naszego Pana, Jezusa Chrystusa, narodzonego z Dziewicy, miłość Boga Ojca i dar jedności w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi albo inną, podobną formułą788.

1067. Biskup krótko przemawia do wiernych, aby ich przygotować do uczestnictwa w obrzędzie i wyjaśnić jego sens. Może to uczynić słowami: Zgromadziliśmy się z radością albo podobnymi. Następnie wzywa wiernych do modlitwy i po krótkiej chwili modlitwy w milczeniu mówi: Wszechmogący Boże, zgromadziliśmy się789.

1068. Po modlitwie wszyscy siadają. Biskup otrzymuje mitrę i rozpoczyna się celebracja słowa Bożego, według zwykłego porządku. Czytania wybiera się spośród czytań podanych w lekcjonarzu na obchody ku czci Najświętszej Maryi Panny, zwłaszcza przeznaczone na dzień Najświętszej Maryi Panny Królowej. Między czytaniami śpiewa się odpowiednie psalmy responsoryjne lub zachowuje chwile milczenia. Czytanie Ewangelii zajmuje zawsze naczelne miejsce wśród czytań790.

1069. Po czytaniach biskup głosi homilię i wszystko odbywa się tak, jak podano wyżej w numerach 1057 – 1058.

Potem następuje litania w formie podanej w obrzędzie albo odbywa się modlitwa powszechna.

Po litanii biskup udziela wiernym błogosławieństwa, a diakon odsyła ich jak zwykle.

Na zakończenie wykonuje się antyfonę do Najświętszej Maryi Panny dostosowaną do okresu liturgicznego albo inny odpowiedni śpiew791.

Rozdział XIX

Obrzęd błogosławieństwa cmentarza

Wprowadzenie

1070. Kościół uważa cmentarz za miejsce święte i dlatego stara się i zachęca, aby nowe cmentarze, przygotowane przez wspólnotę katolicką albo przez władzę świecką w krajach katolickich, były pobłogosławione i aby został na nich wzniesiony krzyż Pana, znak nadziei zmartwychwstania dla wszystkich ludzi.

Uczniowie Chrystusa nie różnią się od innych ludzi ani miejscem zamieszkania, ani językiem, ani instytucjami życia publicznego"792 i pragną żyć we wspólnocie z nimi. Modlą się przeto do Ojca niebieskiego za wszystkich ludzi, za tych, którzy "odeszli z tego świata w pokoju z Chrystusem, oraz za wszystkich zmarłych, których wiarę znał tylko Bóg"793.

Dlatego chrześcijanie grzebią na cmentarzach i otaczają szacunkiem nie tylko ciała swoich braci w wierze, lecz także tych, z którymi są związani tą samą ludzką naturą. Chrystus bowiem na krzyżu wszystkich ludzi odkupił i za wszystkich przelał swą krew.

1071. Błogosławieństwo cmentarza może się odbyć w jakimkolwiek dniu, z wyjątkiem Środy Popielcowej i Wielkiego Tygodnia. Należy w tym celu wybrać zwłaszcza dzień, w którym wierni mogą się liczniej zgromadzić; nadaje się do tego szczególnie niedziela, gdyż jako cotygodniowe upamiętnienie Paschy Chrystusa, lepiej wyraża paschalny sens śmierci chrześcijanina794.

1072. Wypada, aby obrzęd sprawował biskup diecezji. Gdyby to było niemożliwe, niech zleci tę czynność innemu biskupowi albo prezbiterowi, zwłaszcza swojemu współpracownikowi w sprawowaniu opieki duszpasterskiej nad wiernymi, którzy podjęli starania o budowę cmentarza (np. rektora lub proboszcza parafii, na terenie której znajduje się cmentarz)795. O dokonanym błogosławieństwie należy sporządzić dokument, którego jeden egzemplarz winien być złożony w kurii diecezjalnej, a drugi w archiwum cmentarza. Winny być przy tym uwzględnione przepisy podane wyżej, w numerze 893.

1073. Do obrzędu błogosławieństwa cmentarza należy przygotować:

− Rytuał rzymski z tekstami obrzędów i lekcjonarz;

− krzyż procesyjny i świece lub lampiony do niesienia przez usługujących w procesji z kościoła na cmentarz;

− naczynie z wodą pobłogosławioną i kropidło;

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem;

− jeśli ma być poświęcony lub pobłogosławiony ołtarz kaplicy cmentarnej – to, co jest konieczne do jego wyposażenia oraz poświęcenia lub błogosławieństwa;

− jeżeli po błogosławieństwie ma być na cmentarzu sprawowana Ofiara eucharystyczna – wszystko, co jest potrzebne do celebracji Mszy Świętej;

Przy sprawowaniu obrzędu używa się szat odpowiedniego koloru. Należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę, zależnie od okoliczności – kapę lub ornat, piuskę, mitrę, pastorał;

− dla prezbiterów koncelebrujących: szaty do Mszy koncelebrowanej;

− dla diakonów: alby, stuły i w miarę możności dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone.

Wejście na cmentarz

1074. W miarę możności wspólnota wiernych winna się procesjonalnie udać z kościoła lub innego odpowiedniego miejsca na cmentarz, który ma zostać pobłogosławiony. Jeśli procesja nie może się odbyć lub nie wydaje się wskazana, wierni gromadzą się przed bramą cmentarza. Biskup ubrany w albę, stułę i kapę (albo w ornat, jeśli na cmentarzu ma być sprawowana Msza Święta), w mitrze i z pastorałem, poprzedzany przez posługujących, przychodzi do zgromadzonych wiernych.

Biskup oddaje pastorał i mitrę, po czym wykonuje znak krzyża i pozdrawia wiernych słowami: Łaska naszego Pana, Jezusa Chrystusa, który jest Dawcą życia i Zwycięzcą śmierci, niech będzie z wami wszystkimi albo innym, podobnym pozdrowieniem. Wszyscy odpowiadają: I z duchem twoim796.

1075. Zależnie od okoliczności biskup przygotowuje wiernych do udziału w obrzędzie. Może to uczynić słowami: Drodzy bracia i siostry, w duchu chrześcijańskiej pobożności lub podobnymi. Po słowach zachęty biskup wzywa do modlitwy i wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu. Następnie biskup rozkłada ręce i wypowiada modlitwę: Boże, Ty swoich wiernych797.

1076. Po modlitwie, jeśli przemawiają za tym okoliczności, diakon wzywa wiernych słowami: Idźmy w pokoju. W kierunku cmentarza wyrusza procesja w następującym porządku: na początku idzie akolita lub ministrant z krzyżem między dwoma usługującymi, niosącymi zapalone świece lub lampiony, za nimi inni usługujący, biskup w mitrze i z pastorałem, wreszcie wierni. Podczas procesji wykonuje się Psalm 118 (117) z antyfoną Pan mym dziedzictwem albo Otwórzcie mi bramy sprawiedliwości albo To jest brama Pana. Można też wykonać inny odpowiedni śpiew. Jeśli procesja nie jest przewidziana, bezpośrednio po kolekcie biskup otrzymuje mitrę i pastorał oraz z posługującymi i wiernymi wchodzi na cmentarz podczas śpiewu Psalmu 134 (133) z antyfoną Usłyszałem głos z nieba albo odpowiedniej pieśni798.

Czytanie słowa Bożego

1077. Po przyjściu procesji do miejsca, w którym wzniesiony jest krzyż, odbywa się czytanie słowa Bożego. Jeśli nie byłoby to dogodne, wierni udają się do kaplicy cmentarnej lub na inne odpowiednie miejsce799.

1078. Następnie wykonuje się jedno lub więcej czytań z Pisma Świętego. Jeśli po błogosławieństwie ma być sprawowana liturgia eucharystyczna, a Tabela pierwszeństwa dni liturgicznych na to pozwala, należy wykonać ze zbioru czytań za zmarłych: pierwsze czytanie, psalm responsoryjny i Ewangelię800.

1079. Biskup głosi homilię, w której wyjaśnia wiernym czytania biblijne i paschalny sens śmierci chrześcijanina801.

Błogosławieństwo krzyża i placu cmentarnego

1080. Po homilii biskup, stojąc bez mitry przed krzyżem umieszczonym pośrodku cmentarza, rozkłada ręce oraz błogosławi krzyż i plac cmentarny wypowiadając modlitwę: Boże wszelkiej pociechy. Następnie nakłada kadzidło do kadzielnicy i je błogosławi oraz okadza krzyż. Z kolei kropi wodą pobłogosławioną cmentarz i obecnych. Pokropienia może dokonać stojąc pośrodku placu cmentarnego albo obchodząc go dokoła wzdłuż ogrodzenia. W tym przypadku można wykonać Psalm 51 (50) z antyfoną Wieczny odpoczynek racz im dać, Panie albo inny odpowiedni śpiew802.

Liturgia Eucharystyczna lub prośby

1081. Jeśli ma być sprawowana Ofiara eucharystyczna za zmarłych, biskup wkłada ornat – chyba, że jest w nim od początku – i podchodzi do przygotowanego ołtarza. Po wykonaniu wraz z posługującymi należnego ukłonu całuje ołtarz. Diakon lub usługujący umieszczają na ołtarzu korporał, palkę, puryfikaterz, kielich i mszał, po czym przynoszą chleb, wino i wodę. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle803.

1082. Jeśli ma być poświęcony lub pobłogosławiony ołtarz kaplicy cmentarnej, wszystko z odpowiednimi zmianami, należy wykonać zgodnie z obrzędami poświęcenia lub błogosławieństwa ołtarza, zamieszczonymi w Pontyfikale rzymskim, jak zostało podane wyżej, w numerach 949 – 966 oraz 995 – 999804.

1083. Jeśli nie sprawuje się Eucharystii, po pokropieniu cmentarza odbywa się modlitwa wspólna odmawiana bądź w formie modlitwy powszechnej, jak podczas Mszy Świętej, bądź w sposób podany w rytuale. Modlitwa wspólna kończy się odmówieniem Modlitwy Pańskiej. Po niej biskup przyjmuje mitrę, wyciąga ręce nad ludem i wygłasza potrójną formułę błogosławieństwa. Po ostatnim wezwaniu otrzymuje pastorał i czyniąc trzykrotny znak krzyża w stronę ludu, dodaje: Błogosławieństwo Boga wszechmogącego. Diakon odsyła wiernych jak zwykle805.

Obrzęd błogosławieństwa cmentarza wspólnego dla chrześcijan różnych wyznań

1084. Jeżeli w jakiejś miejscowości cmentarz został przygotowany przez władzę świecką lub wspólnotę chrześcijańską – to jest przez braci odłączonych i przez katolików – i służy do grzebania zmarłych, zwłaszcza ze wspólnot chrześcijańskich, wypada przed oddaniem cmentarza do użytku odprawić obrzęd ekumeniczny, w którym uczestniczyć będą wszyscy zainteresowani. O udziale katolików w tym obrzędzie winien decydować miejscowy ordynariusz806.

Obecność katolików podczas uroczystego otwarcia cmentarza wyznawców religii niechrześcijańskiej albo czysto świeckiego

1085. Jeśli wspólnota katolicka jest zaproszona na uroczyste otwarcie cmentarza przez wyznawców religii niechrześcijańskiej lub jeśli cmentarz ma charakter czysto świecki, Kościół – Matka nie odmawia udziału w obrzędzie lub w modlitwach za wszystkich zmarłych. Decyzja dotycząca obecności katolików należy do miejscowego ordynariusza.

Jeżeli istnieje taka możliwość, kapłan katolicki i wierni powinni wybrać czytania z Pisma Świętego oraz psalmy i prośby, jasno wyrażające naukę Kościoła o śmierci i ostatecznym losie człowieka, który istotnie zależy od Boga żywego i prawdziwego807.

Rozdział XX

Publiczne przebłaganie za zbezczeszczenie kościoła

Wprowadzenie

1086. Przestępstwa popełnione w kościele w pewien sposób ranią i znieważają całą wspólnotę braci wierzących w Chrystusa, której znakiem i obrazem jest budowla sakralna.

Do tych przestępstw i wykroczeń należą czyny, które powodują poważną zniewagę świętych misteriów, a zwłaszcza postaci eucharystycznych. Są one wyrazem lekceważenia i pogardy dla Kościoła albo stanowią pogwałcenie godności człowieka i społeczeństwa.

Kościół zostaje zbezczeszczony wskutek występnych czynów, które powodują wielkie zgorszenie wiernych. W ocenie miejscowego ordynariusza czyny te są tak poważne i sprzeczne ze świętością miejsca, że nie można w nim sprawować kultu, dopóki obrzędem pokutnym zniewaga nie zostanie naprawiona808.

1087. Zniewaga wyrządzona kościołowi winna zostać niezwłocznie naprawiona poprzez obrzęd pokutny. Dopóki to nie nastąpi, nie wolno w danym kościele sprawować Eucharystii ani innych sakramentów czy pozostałych czynności liturgicznych. Przez głoszenie słowa Bożego i różne nabożeństwa należy wiernych duchowo przygotować do udziału w obrzędzie pokutnym a także dopomóc im do wewnętrznej przemiany przez celebrację sakramentu pokuty i pojednania.

Na znak pokuty ołtarz winien pozostawać obnażony. Należy też usunąć z kościoła wszelkie oznaki radości: płonące światła, kwiaty i tym podobne.

1088. Wypada, aby obrzędowi pokutnemu przewodniczył biskup diecezjalny na znak, że nie tylko miejscowa wspólnota ale i cały Kościół diecezji jednoczy się w obrzędzie oraz w gotowości do nawrócenia i pokuty.

Biskup razem z rektorem kościoła miejscowej wspólnoty zdecyduje, czy w danych okolicznościach ma być sprawowana Ofiara eucharystyczna czy celebracja słowa Bożego.

1089. Obrzęd pokutny może być sprawowany w każdym dniu, z wyjątkiem Triduum Paschalnego, niedziel i uroczystości. Nic jednak nie przeszkadza, by dla uniknięcia większej duchowej szkody wiernych, obrzęd pokutny odbył się w wigilię niedzieli lub uroczystości..

1090. Do sprawowania obrzędu pokuty należy przygotować:

− Rytuał rzymski z tekstami obrzędu i lekcjonarz;

− naczynie z wodą pobłogosławioną i kropidło;

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem;

− krzyż procesyjny i świece lub lampiony do niesienia przez usługujących;

− obrus, świece i inne rzeczy do wyposażenia ołtarza;

− wszystko, co potrzebne do sprawowania Mszy Świętej, jeśli jest przewidziana.

W obrzędzie pokutnym używa się szat koloru fioletowego albo szat innego koloru, jeśli wymaga tego formularz Mszy Świętej. Należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę, kapę lub ornat, piuskę, mitrę, pastorał;

− dla koncelebransów: szaty do Mszy koncelebrowanej;

− dla diakonów: alby, stuły i w miarę możności dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone.

I. Obrzęd pokutny połączony ze sprawowaniem Mszy Świętej

1091. Do naprawienia zniewagi wyrządzonej kościołowi najbardziej nadaje się obrzęd pokutny połączony ze sprawowaniem Eucharystii. Podobnie jak nowo zbudowany kościół zostaje poświęcony głównie przez celebrację Mszy Świętej, tak również w ten sam sposób powinno przywracać się godność kościołowi znieważonemu.

1092. W sprawowaniu obrzędu pokutnego prezbiterzy są złączeni więzią komunii z biskupem. Z tej racji wypada, aby biskup koncelebrował Mszę z obecnymi prezbiterami, zwłaszcza z tymi, którzy pełnią duszpasterską posługę w kościele znieważonym.

1093. Teksty własne Mszy Świętej podane są w odpowiednim miejscu w rytuale. Można zastosować formularz, który wydaje się bardziej stosowny do ukazania zniewagi wyrządzonej kościołowi; np. Mszę o Najświętszej Eucharystii, jeśli został sprofanowany Najświętszy Sakrament albo Mszę o zgodę, jeśli w kościele wybuchła jakaś wielka kłótnia między członkami wspólnoty.

Wejście do kościoła

1094. Zgromadzenie wiernych i wejście, zależnie od okoliczności czasu i miejsca, może się odbyć według jednej z dwóch niżej opisanych form.

Sposób pierwszy: Procesja

1095. W ustalonym czasie wierni gromadzą się w pobliskim kościele lub w innym odpowiednim miejscu. Ubrani we właściwe szaty: biskup w mitrze i z pastorałem, prezbiterzy koncelebrujący, diakon i posługujący, przychodzą tam, gdzie zgromadzili się wierni. Biskup oddaje pastorał i mitrę, wykonuje znak krzyża i pozdrawia zgromadzonych.

1096. Biskup krótko przemawia do wiernych, aby ich wewnętrznie przygotować do obrzędu. Następnie zachęca ich do modlitwy i po chwili milczenia wypowiada kolektę.

1097. Diakon może wezwać obecnych słowami: Idźmy w pokoju. Do kościoła, który ma zostać przywrócony do służby Bożej wyrusza procesja w następującym porządku: na czele idzie akolita lub ministrant z krzyżem między dwoma usługującymi, niosącymi zapalone świece lub lampiony; za nimi inni usługujący, prezbiterzy koncelebransi, biskup w mitrze i z pastorałem, nieco z tyłu za nim dwaj diakoni asystujący, i wreszcie wierni.

W czasie procesji wypada śpiewać litanię do Świętych. W odpowiednim miejscu można dodać wezwanie patrona miejsca i tytuł kościoła znieważonego. Przed wezwaniem: Jezu, Synu Boga żywego można wprowadzić wezwania związane treścią z obrzędem pokutnym oraz inne intencje odpowiadające potrzebom wspólnoty.

1098. Po wejściu do kościoła posługujący, diakoni i koncelebransi zajmują miejsca wyznaczone dla nich w prezbiterium. Biskup, opuściwszy ucałowanie ołtarza, udaje się do miejsca przewodniczenia. Oddaje pastorał i mitrę, a następnie błogosławi wodę i dokonuje pokropienia w sposób opisany niżej, w numerach 1101 – 1102.

Sposób drugi: Wejście

1099. Jeżeli procesja nie może się odbyć albo nie wydaje się wskazana, wierni gromadzą się w kościele. Z zakrystii przez nawę kościoła odbywa się wejście do prezbiterium w następującym porządku: na czele idzie akolita lub ministrant z krzyżem między dwoma usługującymi, niosącymi zapalone świece lub lampiony; za nimi inni usługujący, diakoni, prezbiterzy koncelebransi, wreszcie biskup, a nieco z tyłu za nim dwaj asystujący diakoni. W tym czasie wykonuje się Psalm 130 (129) z antyfoną albo inny odpowiedni śpiew.

1100. Po wejściu do prezbiterium posługujący, diakoni i prezbiterzy koncelebransi zajmują wyznaczone dla nich miejsca. Biskup, opuściwszy ucałowanie ołtarza, udaje się do miejsca przewodniczenia. Oddawszy pastorał i mitrę, wykonuje znak krzyża i pozdrawia wiernych.

Błogosławieństwo wody i pokropienie

1101. Usługujący przynoszą do biskupa naczynie z wodą. Biskup wzywa wszystkich do modlitwy i po krótkiej chwili modlitwy w milczeniu błogosławi wodę, aby nią pokropić wiernych na pamiątkę chrztu, na znak pokuty oraz celem oczyszczenia ołtarza i ścian kościoła, który został znieważony.

1102. Po błogosławieństwie wody biskup w asyście diakonów kropi wodą pobłogosławioną ołtarz i – jeśli uzna za stosowne – przechodzi przez nawę kościoła, kropiąc wiernych i ściany. W tym czasie wykonuje się antyfonę albo inny odpowiedni śpiew.

1103. Po pokropieniu biskup wraca do krzesła. Mając ręce złożone wzywa wiernych: Módlmy się i po krótkiej chwili modlitwy w milczeniu rozkłada ręce oraz wypowiada kolektę.

Liturgia słowa

1104. W liturgii słowa czytania, psalm responsoryjny i werset przed Ewangelią bierze się z tekstów podanych w lekcjonarzu na Mszę o odpuszczenie grzechów, chyba że okoliczności przemawiają za wyborem innych, bardziej odpowiednich. Po Ewangelii biskup, jeśli uzna za stosowne, siada oraz otrzymuje mitrę i pastorał. Głosi homilię, w której na podstawie czytań biblijnych ukazuje godność przywróconą budowli kościoła oraz wzywa do troski o świętość miejscowej wspólnoty.

1105. Jeżeli na początku obrzędu śpiewano litanię do Świętych, opuszcza się modlitwę powszechną. Jeśli zaś się ją odmawia, do zanoszonych zwykle wezwań należy dodać zaproponowane w rytuale usilne błagania o łaskę nawrócenia i przebaczenia.

Liturgia eucharystyczna

1106. Po modlitwie powszechnej biskup siada i otrzymuje mitrę. Diakon i usługujący nakrywają ołtarz obrusem i – zależnie od okoliczności – umieszczają przy nim kwiaty. W odpowiednim miejscu ustawiają też świeczniki ze świecami wymaganymi do sprawowania Mszy Świętej oraz – jeśli trzeba − krzyż.

Po przygotowaniu ołtarza wyznaczeni wierni przynoszą chleb, wino i wodę do Ofiary eucharystycznej. Biskup przyjmuje dary przy krześle.

Następnie diakon i usługujący umieszczają na ołtarzu korporał, kielich i mszał.

Gdy wszystko zostało przygotowane, biskup podchodzi do ołtarza i po oddaniu mitry całuje ołtarz. Mszę Świętą sprawuje się dalej jak zwykle. Po modlitwie: Przyjmij nas, Panie, w duchu pokory i z sercem skruszonym okadza się dary i ołtarz.

1107. Jeżeli w kościele została dokonana profanacja postaci eucharystycznych, we Mszy Świętej opuszcza się obrzędy zakończenia. Po modlitwie po Komunii odbywa się wystawienie Najświętszego Sakramentu i błogosławieństwo eucharystyczne, jak to jest opisane niżej, w numerze 1121.

Jeśli biskup ma udzielić końcowego błogosławieństwa w zwykły sposób, może się posłużyć jedną z formuł błogosławieństwa uroczystego. Na koniec diakon odsyła wiernych jak zwykle.

II. Obrzęd pokutny połączony z celebracją słowa bożego

1108. Jeżeli przewidziana jest tylko celebracja słowa Bożego, wszystko odbywa się w sposób opisany wyżej, w numerach 1095 – 1105. Po homilii wspólnota błaga o Boże miłosierdzie w formie zaproponowanej w rytuale lub słowami innej stosownej modlitwy pokutnej. Usługujący albo przedstawiciele wiernych nakrywają ołtarz obrusem i – zależnie od okoliczności – przyozdabiają kwiatami. W kościele zapala się też wszystkie światła. Biskup podchodzi do ołtarza, oddaje mu cześć przez ucałowanie i okadza. Po okadzeniu, stojąc przy ołtarzu, odpowiednią zachętą wprowadza do Modlitwy Pańskiej, którą odmawiają wszyscy. Biskup dodaje wskazaną w rytuale modlitwę na zakończenie, po czym następuje, jak zwykle, błogosławieństwo i odesłanie wiernych.

Rozdział XXI

Procesje

1109. Zgodnie z tradycją przekazaną od czasu świętych Ojców istnieje w Kościele katolickim zwyczaj odbywania religijnych, publicznych procesji. Są to uroczyste pochody błagalne, w których lud wierny pod przewodnictwem pasterzy, w sposób uporządkowany podąża z jednego do innego miejsca świętego z modlitwą i śpiewem na ustach. Celem tej praktyki jest rozbudzanie pobożności wiernych, wspominanie z wdzięcznością Bożych dobrodziejstw lub upraszanie pomocy łaski. Procesjom powinna towarzyszyć głęboka cześć, gdyż kryją one w sobie wielkie tajemnice Boże i umożliwiają wiernym zdobywanie zbawiennych owoców chrześcijańskiej pobożności. Duszpasterze zaś winni pouczać wiernych o ich znaczeniu i zachęcać do właściwego w nich uczestnictwa809.

1110. Rozróżniamy procesje zwyczajne i nadzwyczajne. Pierwsze odbywają się w ustalone dni roku zgodnie przepisami ksiąg liturgicznych i zwyczajami Kościołów. Drugie zostają wyznaczone na określone dni z jakiegoś powodu o charakterze publicznym810.

1111. Wśród procesji zwyczajnych na pierwszym miejscu znajdują się procesje w święto Ofiarowania Pańskiego, w Niedzielę Palmową czyli Męki Pańskiej, w Wigilię Paschalną. Ich treścią jest upamiętnienie misteriów Pańskich. Należy do nich ponadto procesja z Najświętszym Sakramentem po Mszy Świętej w uroczystość Ciała i Krwi Chrystusa.

1112. Procesje nadzwyczajne są wyznaczane przez Konferencję Episkopatu na okresowe dni modlitw błagalnych (Rogationes) albo przez miejscowego ordynariusza: np. procesje w jakiejś publicznej potrzebie, procesje z relikwiami, obrazami itp.

1113. Procesje z Najświętszym Sakramentem odbywają się po Mszy Świętej. Hostia, która ma być niesiona w procesji, winna być konsekrowana podczas tej właśnie Mszy. Inne procesje w zasadzie Mszę poprzedzają, chyba że miejscowy ordynariusz z poważnej przyczyny inaczej postanowi.

1114. Procesje, szczególnie gdy odbywają się po drogach publicznych, winny być tak organizowane i odznaczać się takim porządkiem, aby sprzyjały zbudowaniu wszystkich. Winny też uwzględniać duchowość danego narodu oraz zwyczaje mieszkańców.

1115. W ustalaniu porządku procesji należy przestrzegać zasad podanych niżej, w numerach 246, 270, 343, 391, a także w numerach 128 i 193 oraz w innych księgach liturgicznych. Na czele procesji zawsze winien iść akolita lub ministrant z krzyżem między dwoma usługującymi, niosącymi zapalone świece. Jeśli używa się kadzidła, ministrant z dymiącą kadzielnicą winien iść przed krzyżem. W procesjach z Najświętszym Sakramentem, kadzielnicę niesie się bezpośrednio przed kapłanem niosącym Hostię.

1116. Wypada, aby biskup uczestniczący w procesjach z Najświętszym Sakramentem, z drzewem krzyża świętego, relikwiami albo obrazami, przewodniczył tym procesjom, ubrany w kapę i niósł Najświętszy Sakrament lub przedmiot święty.

Jeśli zaś biskup ubrany w kapę nie niesie Najświętszego Sakramentu ani przedmiotu świętego, idzie przed niosącym Hostię albo ów przedmiot. Jeżeli idzie w stroju chórowym, zajmuje w procesji miejsce za Najświętszym Sakramentem albo za przedmiotem świętym.

Jeżeli w procesji biorą udział jeszcze inni biskupi ubrani w strój chórowy, idą za Najświętszym Sakramentem albo za przedmiotem świętym w takim porządku, że najbliżej Najświętszego Sakramentu zajmują miejsce najwyżsi godnością. Jeżeli zaś są ubrani w kapę, idą przed biskupem w taki sposób, że wyżsi godnością znajdują się bliżej Najświętszego Sakramentu albo przedmiotu świętego.

1117. Przewodnicząc procesji w szatach liturgicznych, biskup ma na głowie mitrę, jeśli nie jest to procesja z Najświętszym Sakramentem i z relikwiami krzyża świętego. Jeżeli nie niesie w ręku żadnego przedmiotu, np. świecy albo palmy, trzyma pastorał. Jeżeli zaś biskup nie niesie pastorału, czyni to jeden z usługujących, idący przed biskupem.

Rozdział XXII

Obrzęd wystawienia i błogosławieństwa eucharystycznego

Wprowadzenie

1118. Wystawienie Najświętszej Eucharystii pobudza do uznania cudownej obecności Chrystusa i do serdecznego zjednoczenia z Nim. Zjednoczenie to osiąga swój szczyt w Komunii sakramentalnej. Dlatego należy zwracać uwagę na to, by przy takich wystawieniach uwydatniał się związek istniejący między kultem Najświętszego Sakramentu a Mszą Świętą811.

1119. Przed Najświętszym Sakramentem wystawionym do publicznej adoracji klęka się na jedno kolano812.

1120. Do wystawienia Najświętszego Sakramentu w monstrancji należy przygotować:

a) na ołtarzu lub w jego pobliżu, zgodnie z naturą rzeczy:

− monstrancję i, jeśli trzeba, korporał;

− cztery albo sześć świec;

− zależnie od okoliczności, kwiaty;

− Rytuał rzymski z tekstami obrzędu;

− biały welon naramienny;

− w odpowiednich miejscach krzesła i klęczniki dla biskupa i posługujących, jeśli są potrzebne.

b) w zakrystii:

− kadzielnicę i łódkę z kadzidłem.

Używa się szat koloru białego lub świątecznych. Należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę, kapę, piuskę, mitrę, pastorał;

− dla prezbiterów: alby, stuły, kapy;

− dla diakonów: alby, stuły i w miarę możności dalmatyki;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone.

I. Wystawienie trwające przez dłuższy okres czasu

Wystawienie

1121. Hostię przeznaczoną do dłuższego i uroczystego wystawienia należy konsekrować podczas Mszy Świętej sprawowanej bezpośrednio przed adoracją i po Komunii umieścić ją w monstrancji na ołtarzu. Mszę kończy się modlitwą po Komunii, opuszczając obrzędy zakończenia. Przed swoim odejściem biskup stosownie do okoliczności okadza Najświętszy Sakrament w sposób opisany niżej, w numerze 1125813.

1122. Jeżeli biskup przewodniczy wystawieniu poza Mszą Świętą, zostaje przyjęty, jak to opisano wyżej, w numerze 79. W zakrystii lub w innym odpowiednim miejscu ubiera albę, krzyż noszony na piersiach, stułę, kapę odpowiedniego koloru oraz według uznania otrzymuje mitrę i pastorał. Towarzyszą mu dwaj diakoni lub przynajmniej jeden, w szatach właściwych dla ich stanu. Jeśli nie ma diakonów, mogą biskupowi asystować prezbiterzy w kapach.

1123. Po przyjściu do ołtarza biskup oddaje pastorał i mitrę, po czym wraz z posługującymi diakonami lub prezbiterami składa głęboki ukłon lub przyklęka, jeśli w prezbiterium znajduje się Najświętszy Sakrament. Następnie klęcząc pozostaje przed ołtarzem.

1124. Na ołtarzu przykrytym obrusem usługujący rozkładają korporał. Diakon, okryty białym welonem naramiennym, w asyście usługujących, którzy niosą zapalone świece, przynosi Najświętszy Sakrament z miejsca przechowywania na ołtarz.

Umieszcza Hostię w monstrancji i wystawia na mensie ołtarza. Można posłużyć się tronem ustawionym na podwyższeniu814. Po wystawieniu Hostii diakon przyklęka i zajmuje miejsce obok biskupa.

Jeżeli Najświętszy Sakrament jest przechowywany na ołtarzu wystawienia, diakon podchodzi do ołtarza, otwiera tabernakulum, przyklęka i wystawia Hostię w monstrancji na mensie ołtarza lub na tronie.

1125. Biskup wstaje, a ministrant z kadzielnicą podchodzi do niego. Biskup nakłada kadzidło do kadzielnicy i je błogosławi, po czym klęka i odbiera kadzielnicę z rąk diakona. Razem z asystującymi mu diakonami biskup składa ukłon oraz okadza Najświętszy Sakrament. Następnie wykonuje ponowny ukłon i oddaje kadzielnicę diakonowi.

1126. Jeżeli adoracja ma trwać dłuższy czas, biskup może odejść815. Jeśli zaś pozostaje, może zająć miejsce przy katedrze lub w stosownym miejscu w prezbiterium.

Adoracja

1127. Podczas wystawienia należy tak ułożyć modlitwy, śpiewy i czytania, by adorujący wierni skupiali swą uwagę na Chrystusie Panu.

Dla ożywienia wewnętrznej modlitwy należy dobierać czytania z Pisma Świętego, głosić homilie albo krótkie zachęty, które pomogłyby wiernym coraz głębiej cenić tajemnicę eucharystyczną. Na słowo Boże niech wierni odpowiadają śpiewem.

W pewnych zaś momentach dobrze jest zachować święte milczenie816.

Przed Najświętszym Sakramentem wystawionym na dłuższy czas można sprawować jakąś cześć Liturgii godzin, zwłaszcza Godziny główne. Przez Liturgię godzin, uwielbienie i dziękczynienie składane Bogu w czasie sprawowania Eucharystii rozciąga się na różne pory dnia, a Kościół kieruje swe błagania do Chrystusa, przez Niego zaś do Ojca w imieniu całego świata817.

Błogosławieństwo

1128. Pod koniec adoracji biskup podchodzi do ołtarza818. Jeśli dopiero wtedy przychodzi do prezbiterium, zachowuje się przepisy podane wyżej, w numerze 1123. Wówczas biskup oddaje pastorał usługującemu i zdejmuje mitrę.

1129. Po przyklęknięciu razem z diakonami biskup klęka na oba kolana. Śpiewa się strofę hymnu Przed tak wielkim Sakramentem albo inną pieśń eucharystyczną. Biskup wstaje, nakłada kadzidło do kadzielnicy i je błogosławi, po czym klęcząc okadza Najświętszy Sakrament. Po zakończeniu pieśni wstaje i mówi: Módlmy się. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu, po czym biskup rozkłada ręce i wypowiada modlitwę: Boże, Ty w Najświętszym Sakramencie lub inną modlitwę podaną w rytuale.

1130. Po modlitwie biskup otrzymuje biały welon naramienny, podchodzi do ołtarza, przyklęka i z pomocą diakona bierze monstrancję w obie ręce okryte welonem. Zwraca się w stronę wiernych i w milczeniu czyni nad nimi znak krzyża819.

Po błogosławieństwie diakon przejmuje monstrancję z rąk biskupa, stawia ją na ołtarzu i wraz z biskupem przyklęka. Po zdjęciu welonu z jego ramion biskup klęka na oba kolana przed ołtarzem. Diakon przekłada Hostię z monstrancji do kustodii, a następnie przenosi ją do kaplicy przechowywania. Chowa Najświętszy Sakrament w tabernakulum, przyklęka i zamyka drzwiczki.

W tym czasie stosownie do okoliczności lud wykonuje aklamację820.

Wszyscy wracają do zakrystii jak zwykle.

II. Wystawienie trwające przez krótki czas

1131. Do wystawienia dokonywanego w puszcze i mającego trwać pod przewodnictwem biskupa przez krótki czas, należy przygotować:

− przynajmniej dwie zapalone świece;

− zależnie od uznania kadzielnicę i łódkę z kadzidłem.

Używa się szat koloru białego lub świątecznych. Należy przygotować:

− dla biskupa: albę, krzyż noszony na piersiach, stułę, kapę, piuskę, mitrę, pastorał;

− dla innych posługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone.

Po przyjściu do ołtarza biskup składa należny ukłon i klęka na oba kolana. Diakon albo prezbiter wystawia Najświętszy Sakrament.

Jeżeli używa się kadzidła, zachowuje się przepisy podane wyżej, w numerach 1125 i 1129.

Pod koniec adoracji śpiewa się strofę hymnu Przed tak wielkim Sakramentem albo inną pieśń eucharystyczną. Po śpiewie biskup wstaje i mówi: Módlmy się. Wszyscy przez chwilę modlą się w milczeniu, po czym biskup rozkłada ręce i wypowiada odpowiednią modlitwę z rytuału.

Biskup otrzymuje biały welon naramienny, podchodzi do ołtarza, przyklęka, bierze puszkę w ręce okryte welonem, zwraca się w stronę wiernych i w milczeniu czyni nad nimi znak krzyża. Następnie stawia puszkę na ołtarzu i po zdjęciu welonu z jego ramion klęka przed ołtarzem na oba kolana. W tym czasie diakon albo prezbiter chowa Najświętszy Sakrament w tabernakulum.

Wszyscy składają należny ukłon i wracają do zakrystii.

Rozdział XXIII

Obrzędy błogosławieństw sprawowane przez biskupa

Wprowadzenie

1132. Posługa błogosławieństwa łączy się ze szczególną formą sprawowania kapłaństwa Chrystusa zgodnie z miejscem i urzędem właściwym każdemu członkowi Ludu Bożego. Biskupowi przysługuje prawo przewodniczenia zwłaszcza tym błogosławieństwom, które odnoszą się do całej wspólnoty diecezjalnej i są sprawowane szczególnie uroczyście przy udziale wiernych. Biskup może jednak upoważnić również prezbitera do przewodniczenia błogosławieństwom w jego imieniu.

Biskup winien także zapewnić Ludowi Bożemu pouczenie o właściwym znaczeniu obrzędów i modlitw, którymi Kościół się posługuje przy sprawowaniu błogosławieństw oraz dbać o to, aby nikt nie wprowadzał do świętych czynności czegoś, co by mogło nosić znamię zabobonu czy powierzchowności przekonań religijnych i w ten sposób zagrażać czystości wiary821.

1133. Podstawowy układ błogosławieństw obejmuje dwie główne części, z których pierwszą stanowi głoszenie słowa Bożego, drugą zaś uwielbienie Bożej dobroci i modlitwa o pomoc z nieba. Jednak przy zachowaniu struktury i układu tych głównych części przewidziane są adaptacje poszczególnych obrzędów, dzięki którym możliwe się staje zachowanie podstawowej zasady świadomego, czynnego i godnego udziału wiernych. Dlatego zawsze należy przywiązywać wagę do tego, co się wiąże z celebracją błogosławieństw i do czego ona zmierza: do głoszenia zbawczego orędzia, przekazywania wiary, uwielbienia Boga i pogłębienia modlitwy, i to nawet wtedy, gdy pewne rzeczy błogosławi się tylko samym znakiem krzyża822.

I. Błogosławieństwo zwyczajne

1134. Pod koniec Mszy wspólnotowej biskup błogosławi wiernych w sposób opisany wyżej, w numerze 169.

1135. W czasie innych Mszy i czynności liturgicznych (np. na koniec Jutrzni, Nieszporów, czy procesji, w których nie niesie się Najświętszego Sakramentu, itp.) lub nawet poza sprawowaniem liturgii, biskup może udzielić błogosławieństwa, stosując jedną z niżej podanych formuł.

Formuła pierwsza

1136. Biskup przyjmuje mitrę – jeśli jej używa – rozkłada ręce i pozdrawia wiernych, mówiąc: Pan z wami, a wszyscy odpowiadają: I z duchem twoim. Następnie wyciąga ręce nad ludem i mówi: Pokój Boży, który przewyższa wszelki umysł, niech strzeże waszych serc i myśli w poznaniu Boga i Jego Syna, naszego Pana Jezusa Chrystusa. Wszyscy odpowiadają: Amen.

Biskup składa ręce, otrzymuje pastorał – jeśli go używa – i mówi: Błogosławieństwo Bóg wszechmogącego, oraz wykonując nad ludem trzykrotny znak krzyża, dodaje: Ojca + i Syna, + i Ducha + Świętego, niech zstąpi na was i pozostanie na zawsze. Wszyscy odpowiadają: Amen.

Formuła druga

1137. Po pozdrowieniu wiernych, jak podano wyżej, w numerze 1136, biskup składa ręce i mówi: Niech imię Pańskie będzie błogosławione. Wszyscy odpowiadają: Teraz i na wieki. Biskup: Wspomożenie nasze w imieniu Pana. Wszyscy: Który stworzył niebo i ziemię. Biskup otrzymuje pastorał – jeśli go używa – i mówi: Niech was błogosławi Bóg wszechmogący oraz wykonując nad ludem trzykrotny znak krzyża, dodaje: Ojciec + i Syn, + i Duch + Święty. Wszyscy odpowiadają: Amen.

II. Błogosławieństwo apostolskie

1138. Błogosławieństwa Apostolskiego z odpustem zupełnym może biskup udzielić w swojej diecezji trzy razy w roku, w wyznaczonych przez siebie dniach uroczystych świąt, choćby tylko był obecny podczas Mszy Świętej.

Inni prałaci, zrównani prawem z biskupami diecezjalnymi, choć nie mają święceń biskupich, po rozpoczęciu swojego urzędu posługi pasterskiej mogą na terenie im powierzonym udzielić papieskiego błogosławieństwa z odpustem zupełnym trzy razy w roku, w wyznaczonych przez siebie dniach uroczystych świąt823.

Błogosławieństwa tego udzielają na koniec Mszy Świętej zamiast błogosławieństwa zwyczajnego824. Ku temu błogosławieństwu skierowany jest już akt pokuty sprawowany na początku Mszy.

1139. W zachęcie do aktu pokuty biskup zapowiada błogosławieństwo z odpustem zupełnym, jakiego udzieli na zakończenie Mszy Świętej oraz wzywa wiernych, aby przez żal za grzechy przygotowali się duchowo do uzyskania odpustu.

Zamiast formuły, jaką zwykle kończy się akt pokuty, biskup wypowiada następujące słowa:

Na mocy modlitw i zasług Najświętszej Maryi Panny, świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz wszystkich świętych, niech Bóg wszechmogący i miłosierny udzieli wam łaski prawdziwej i owocnej pokuty, stworzy w was serce skruszone, rozbudzi pragnienie poprawy życia i wytrwania w dobrych uczynkach; niech wam odpuści wszystkie grzechy i doprowadzi was do życia wiecznego.

Wszyscy: Amen.

1140. W modlitwie powszechnej nie należy opuszczać wezwania w potrzebach Kościoła oraz dodać specjalne wezwanie za papieża.

1141. Po modlitwie po Komunii biskup otrzymuje mitrę. Diakon zapowiada błogosławieństwo w tych lub podobnych słowach:

Czcigodny Ojciec N., z łaski Boga i postanowienia Stolicy Apostolskiej biskup tego świętego Kościoła N., w imieniu Papieża N., wszystkim tu obecnym, którzy z prawdziwym żalem wyznali swoje grzechy w sakramencie pokuty oraz przyjęli Komunię Świętą, udzieli błogosławieństwa z odpustem zupełnym.

Módlcie się za naszego Ojca Świętego N., za naszego biskupa N. i za świętą Matkę Kościół. Starajcie się postępować w pełnej z nim komunii i wzrastać w świętości.

1142. Biskup, stojąc w mitrze, rozkłada ręce i pozdrawia wiernych: Pan z wami, a wszyscy odpowiadają: I z duchem twoim. Diakon może wezwać zgromadzonych: Pochylcie głowy na błogosławieństwo. Biskup wyciąga ręce w stronę wiernych i wypowiada podaną w mszale formułę uroczystego błogosławieństwa. Po ostatnim wezwaniu otrzymuje pastorał i kończy błogosławieństwo następującą formułą:

Przez orędownictwo świętych Apostołów Piotra i Pawła, błogosławieństwo Bóg wszechmogącego, Ojca + i Syna, + i Ducha + Świętego, niech zstąpi na was i pozostanie na zawsze.

Wszyscy: Amen.

Biskup wypowiadając końcowe słowa wykonuje nad ludem trzykrotny znak krzyża.

III. Inne błogosławieństwa

1143. Kiedy biskup ma sprawować jakieś błogosławieństwo w formie wspólnotowej, w licznym zgromadzeniu wiernych, obrzęd winien być ułożony w na wzór innych błogosławieństw podanych w rytuale albo we właściwej dla niego księdze liturgicznej. Biskup ubiera albę, krzyż noszony na piersiach, stułę i kapę odpowiedniego koloru; otrzymuje też mitrę i pastorał.

1144. Wypada, aby biskupowi towarzyszyli: diakon ubrany w albę, stułę i w miarę możności dalmatykę, albo prezbiter w komży i stule, oraz inni posługujący w albach lub innych szatach prawnie zatwierdzonych.

W sprawowaniu obrzędu do biskupa należą z zasady następujące czynności: pozdrowienie; krótka homilia, w której wyjaśnia czytania biblijne oraz znaczenie błogosławieństwa; modlitwa błogosławieństwa, którą wypowiada w postawie stojącej i bez mitry; wprowadzenie do modlitwy powszechnej i jej zakończenie; udzielenie ludowi błogosławieństwa przed rozesłaniem.

Przypisy

453 Reguła św. Benedykta, rozdz. 2 i 64.

454 Por. Pontyfikał rzymski. Obrzędy błogosławieństwa opata, nr 2.

455 Por. tamże, nr 2.

456 Por. tamże, nr 1.

457 W niedziele Adwentu, Wielkiego Postu i okresu Wielkanocy, uroczystości, Środę Popielcową i w Wielkim Tygodniu.

458 Por. Pontyfikał rzymski, Obrzędy błogosławieństwa opata, nr 3.

459 Por. tamże, nr 4.

460 Por. tamże, nr 8.

461 Por. tamże, nr 7; por. Pontyfikał rzymski, Obrzędy święceń biskupa, prezbiterów i diakonów. Święcenia biskupa, nr 28f.

462 Por. Pontyfikał rzymski, Obrzędy błogosławieństwa opata, nr 10.

463 Por. tamże, nry 16-18.

464 Por. tamże, nr 19.

465 Por. tamże, nry 21-22.

466 Por. tamże, nr 23.

467 Por. tamże, nry 24-27.

468 Por. tamże, nr 32.

469 Por. Reguła św. Benedykta, rozdz. 2 i 64.

470 Pontyfikał rzymski, Obrzędy błogosławieństwa ksieni, nr 2.

471 Por. tamże, nr 1.

472 Por. tamże, nry 3 i 5.

473 Por. tamże, nr 4.

474 Por. tamże, nr 6.

475 Por. tamże, nr 7.

476 Por. tamże, nry 11-13.

477 Por. tamże, nr 14.

478 Por. tamże, nr 15.

479 Por. tamże, nry 16-17.

480 Por. tamże, nr 18.

481 Por. tamże, nr 19.

482 Por. tamże, nr 20.

483 Por. tamże, nr 21.

484 Por. tamże, nr 22.

485 Pontyfikał rzymski. Obrzędy konsekracji dziewic. Wprowadzenie ogólne, nr 1.

486 Por. tamże, nr 3.

487 Por. tamże, rozdz. I. Konsekracja dziewic, nr 1 i rozdz. II. Konsekracja dziewic połączona z profesją mniszek, nr 39.

488 Por. tamże, Konsekracja dziewic, nr 2 i Konsekracja dziewic połączona z profesją mniszek, nr 40.

489 Por. tamże, Konsekracja dziewic, nr 4.

490 Por. tamże, Wprowadzenie ogólne, nr 6.

491 Por. tamże, Konsekracja dziewic połączona z profesją mniszek, nr 41.

492 Por. tamże, nr 44.

493 Por. tamże, nr 48.

494 Por. tamże, nr 49.

495 Por. tamże, nry 51-53.

496 Por. tamże, nr 54.

497 Por. tamże, nry 55-56.

498 Por. tamże, nry 57-59.

499 Por. tamże, nr 60.

500 Por. tamże, nry 61-63.

501 Por. tamże, nr 64.

502 Por. tamże, nry 65-67.

503 Por. tamże, nr 68.

504 Por. tamże, nr 69.

505 Por. tamże, nr 70.

506 Por. tamże, nr 50.

507 Por. tamże, nr 73.

508 Por. tamże, nr 74; Mszał rzymski. Msza na konsekrację dziewic.

509 Por. tamże, nr 75.

510 Por. tamże, nr 76.

511 Por. tamże, nr 80.

512 Por. tamże, Konsekracja dziewic, nr 3.

513 Por. tamże, nr 10.

514 Por. tamże, nr 17.

515 Por. tamże, nry 22-23.

516 Por. tamże, nr 34.

517 KK nr 45.

518 Rytuał rzymski. Obrzędy ślubów zakonnych. Obrzęd ślubów zakonnych sprawowanych w czasie Mszy Świętej, nry 44-46.

519 Por. tamże, nr 40; KPK, kan. 657 § 3.

520 Rytuał rzymski. Obrzędy ślubów zakonnych. Obrzęd ślubów zakonnych w czasie Mszy Świętej, nry 50 i 48.

521 Por. tamże, nr 51.

522 Por. tamże, nry 48, 53-55.

523 Por. tamże, nr 56.

524 Por. tamże, nry 57-59.

525 Por. tamże, nry 60-62.

526 Por. tamże, nr 63.

527 Por. tamże, nry 64-65.

528 Por. tamże, nr 66.

529 Por. tamże, nr 67.

530 Por. tamże, nr 68.

531 Por. tamże, nr 71.

532 Por. tamże, nr 72.

533 Por. tamże, nr 73; Mszał rzymski. Msza na dzień wieczystych ślubów zakonnych.

534 Por. tamże, nr 74.

535 Por. tamże, nr 75.

536 Por. KK nr 45.

537 Por. KL nr 41.

538 Rytuał rzymski, Obrzędy ślubów zakonnych. Obrzęd ślubów zakonnych w czasie Mszy Świętej, nry 50-51.

539 Por. tamże, nr 43; por. KPK, kan. 657 § 3.

540 Por. Rytuał rzymski, Obrzędy ślubów zakonnych. Obrzęd ślubów zakonnych w czasie Mszy Świętej, nr 55-56.

541 Por. tamże, nry 58-60.

542 Por. tamże, nr 61.

543 Por. tamże, nry 62-64.

544 Por. tamże, nry 65-67.

545 Por. tamże, nr 68.

546 Por. tamże, nr 69-70.

547 Por. tamże, nr 71

548 Por. tamże, nr 72.

549 Por. tamże, nr 73-76.

550 Por. tamże, nr 77.

551 Por. tamże, nr 79.

552 Por. tamże, nr 80; Mszał rzymski. Msza na dzień wieczystych ślubów zakonnych..

553 Por. tamże, nr 81.

554 Por. tamże, nr 82.

555 Por. Paweł VI, List apostolski Ministeria quaedam, 15 sierpnia 1972, nry III. IV. XI: AAS 64 (1972) s. 531-533.

556 Por. tamże, nr X.

557 Por. tamże, nr IX.

558 Por. tamże, nr V.

559 Por. Pontyfikał rzymski. Obrzędy wprowadzenia w posługę lektora i akolity oraz przyjęcia kandydatów do diakonatu i prezbiteratu, nr 4.

560 Por. tamże, Ustanowienie lektorów, nr 3.

561 Por. tamże, nr 4.

562 Por. tamże, nry 5-6.

563 Por. tamże, nr 7.

564 Por. Paweł VI, List apostolski Ministeria quaedam, 15 sierpnia 1972, nr VI: AAS 64 (1972) s. 532-533.

565 Por. Pontyfikał rzymski. Obrzędy wprowadzenia w posługę lektora i akolity oraz przyjęcia kandydatów do diakonatu i prezbiteratu. Ustanowienie akolitów, nr 3.

566 Por. tamże, nr 4.

567 Por. tamże, nry 5-6.

568 Por. tamże, nr 7.

569 Por. tamże, nr 8.

570 Por. Rytuał rzymski. Obrzędy pogrzebu, nry 46-47.

571 Por. tamże, nr 49.

572 Por. tamże, nr 61.

573 Por. tamże, nry 64 i 238-242.

574 Por. tamże, nry 238-242.

575 Por. tamże, nry 66 i 217-237.

576 Por. tamże, nry 67-68.

577 Por. tamże, nry 73 i 245-249.

578 Por. 1 Kor 3, 9; KK nr 6.

579 Pontyfikał rzymski. Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy położenia kamienia węgielnego lub rozpoczęcia budowy kościoła, nr 1.

580 Por. tamże, nr 2.

581 Por. tamże, nr 3.

582 Por. tamże, nr 4.

583 Por. tamże, nr 5.

584 Por. tamże, nr 6.

585 Por. tamże, nr 7.

586 Por. tamże, nr 8.

587 Por. tamże, nr 10.

588 Por. tamże, nry 11-12.

589 Por. tamże, nr 13.

590 Por. tamże, nr 14.

591 Por. tamże, nry 15-16.

592 Por. tamże, nr 17.

593 Por. tamże, nr 18.

594 Por. tamże, nr 22.

595 Por. tamże, nr 23.

596 Por. tamże, nry 24-25.

597 Por. tamże, nr 26.

598 Por, tamże, nr 27.

599 Por. tamże, nr 28-29.

600 Por. tamże, nr 30.

601 Por. tamże, nr 32.

602 Por. św. Cyprian, O modlitwie Pańskiej, 23: PL 4, 553; KK nr 4.

603 Pontyfikał rzymski, Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy poświęcenia kościoła. Wprowadzenie, nr 1.

604 Por. tamże, nr 4.

605 OWMR nr 302.

606 Por. Pontyfikał rzymski, Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy poświęcenia kościoła, nr 5; Obrzędy poświęcenia ołtarza, nr 11.

607 Por. tamże, Obrzędy poświęcenia kościoła, nr 6.

608 Por. tamże, nr 7.

609 Por. tamże, nry 8-9.

610 Por. tamże, nr 10.

611 Por. tamże, nr 20.

612 Por. tamże, nr 19.

613 Por. tamże, nr 21.

614 Por. tamże, nr 22.

615 Por. tamże, nr 23.

616 Por. tamże, nr 24.

617 Por. tamże, nr 25.

618 Por. tamże, nr 26; Tabela pierwszeństwa dni liturgicznych, nr 4b i 8b.

619 Por. Pontyfikał rzymski, Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy poświęcenia kościoła, nr 27; Tabela pierwszeństwa dni liturgicznych, nr 4b.

620 Por. Pontyfikał rzymski, Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzęd poświęcenia kościoła, nr 28.

621 Por. tamże, nr 29.

622 Por. tamże, nr 30.

623 Por. tamże, nr 31.

624 Por. tamże, nr 32.

625 Por. tamże, nr 33.

626 Por. tamże, nr 34.

627 Por. tamże, nr 35.

628 Por. tamże, nry 36-37.

629 Por. tamże, nr 38.

630 Por. tamże, nry 39-40.

631 Por. tamże, nry 41-42.

632 Por. tamże, nry 43-45.

633 Por. tamże, nry 46-47.

634 Por. tamże, nr 48.

635 Por. tamże, nr 49.

636 Por. tamże, nry 50-52.

637 Por. tamże, nr 53.

638 Por. tamże, nr 54.

639 Por. tamże, nr 55.

640 Por. tamże, nr 56.

641 Por. tamże, nry 57-60.

642 Por. tamże, nr 61.

643 Por. tamże, nr 62.

644 Por. tamże, nr 63.

645 Por. tamże, nr 64.

646 Por. tamże, nr 65.

647 Por. tamże, nry 66-68.

648 Por. tamże, nr 69.

649 Por. tamże, nry 70-71.

650 Por. tamże, nry 72-73.

651 Por. tamże, nry 75-78.

652 Por. tamże, nr 79.

653 Por. tamże, nr 80.

654 Por. tamże, nr 81; por. KPK, kan. 940.

655 Por. Pontyfikał rzymski, Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzęd poświęcenia kościoła, nr 82.

656 OWMR nr 296.

657 OWMR nr 298; Por. Pontyfikał rzymski. Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy poświęcenia ołtarza, nr 6.

658 Por. tamże, nr 9; OWMR nr 301.

659 Przeciw Faustusowi, XX, 21: PL 42, 384.

660 Por. Pontyfikał rzymski. Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy poświęcenia ołtarza, nr 10.

661 Por. tamże, nr 13.

662 Por. tamże, nr 12.

663 Por. tamże, nr 14.

664 Por. tamże, nr 15.

665 Por. tamże, nr 16.

666 Por. tamże, nr 25.

667 Por. tamże, nr 26.

668 Por. tamże, nr 25.

669 Por. tamże, nr 27.

670 Por. tamże, nr 28.

671 Por. tamże, nr 29.

672 Por. tamże, nr 30.

673 Por. Pontyfikał rzymski. Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy poświęcenia ołtarza, nr 31.

674 Por. tamże, nr 32.

675 Por. tamże, nr 33.

676 Por. tamże, nr 34.

677 Por. tamże, nr 35.

678 Por. tamże, nr 36.

679 Por. tamże, nry 37-39.

680 Por. tamże, nr 40.

681 Por. tamże, nr 41.

682 Por. tamże, nr 42.

683 Por. tamże, nr 43.

684 Por. tamże, nr 44.

685 Por. tamże, nr 45.

686 Por. tamże, nr 46.

687 Por. tamże, nr 47.

688 Por. tamże, nr 48.

689 Por. tamże, nr 49.

690 Por. tamże, nry 50-51.

691 Por. tamże, nr 52.

692 Por. tamże, nr 53.

693 Por. tamże, nr 54.

694 Por. tamże, nr 55.

695 Por. tamże, nr 56.

696 Por. tamże, nr 57.

697 Por. tamże, nr 58.

698 Por. tamże, nry 59-60.

699 Por. tamże, nry 63-64.

700 Por. Pontyfikał rzymski. Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy błogosławieństwa kościoła, nr 1.

701 Por. tamże, nr 2.

702 Por. tamże, nry 2-3.

703 Por. tamże, nr 5.

704 Por. tamże, nr 6.

705 Por. tamże, nr 7.

706 Por. tamże, nr 8.

707 Por. tamże, nr 9.

708 Por. tamże, nry 10-11.

709 Por. tamże, nry 12-13.

710 Por. tamże, nry 14-15.

711 Por. tamże, nry 16-19.

712 Por. tamże, nry 20-21.

713 Por. tamże, nr 22.

714 Por. tamże, nry 23-24.

715 Por. tamże, nr 25.

716 Por. tamże, nr 26.

717 Por. tamże, nry 27-28.

718 Por. Pontyfikał rzymski. Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy błogosławieństwa ołtarza, nr 1; OWMR nry 298 i 300.

719 OWMR nr 301.

720 Por. Pontyfikał rzymski. Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy błogosławieństwa ołtarza, nr 3.

721 Por. tamże, nr 4.

722 Por. tamże, nr 5.

723 Por. tamże, nr 7.

724 Por. tamże, nr 8.

725 Por. tamże, nr 9.

726 Por. tamże, nr 10.

727 Por. tamże, nr 11.

728 Por. tamże, nr 12.

729 Por. tamże, nr 13.

730 OWMR nr 327.

731 Por. Pontyfikał rzymski. Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza. Obrzędy błogosławieństwa kielicha i pateny, nr 1.

732 Por. tamże, nr 2.

733 Por. tamże, nr 3.

734 Por. tamże, nr 4.

735 Por. tamże, nry 6-8.

736 Por. tamże, nr 9.

737 Por. tamże, nr 10.

738 Por. tamże, nr 11.

739 Por. tamże, nr 12.

740 Por. tamże, nr 13.

741 Por. tamże, nr 14.

742 Por. Rytuał rzymski. Obrzędy chrztu dzieci. Wprowadzenie ogólne, nr 25.

743 Por. tamże, nr 19.

744 Mszał rzymski. Wigilia Paschalna. Błogosławieństwo wody; Rytuał rzymski. Obrzędy chrztu dzieci, nr 54; Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych, nr 215.

745 Por. Rytuał rzymski. Obrzędy błogosławieństw, t. II. Obrzęd błogosławieństwa chrzcielnicy czyli nowego źródła chrzcielnego. Wprowadzenie, nr 840.

746 Por. tamże, nry 844 i 861.

747 Por. tamże, nr 862.

748 Por. tamże, nry 863-864.

749 Por. tamże, nr 865.

750 Por. tamże, nr 867.

751 Por. tamże, nry 868-869.

752 Por. tamże, nry 870-872.

753 Por. tamże, nr 874.

754 Sobór Nicejski II, Dekret wiary, nr 16, w: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. I, Kraków 2002, s. 339.

755 Por. Rytuał rzymski. Obrzędy błogosławieństw, t. II. Obrzęd błogosławieństwa nowego krzyża przeznaczonego do publicznej czci, nr 964.

756 Por. tamże, nry 967-968.

757 Por. tamże, nry 973-975.

758 Por. tamże, nry 977-979.

759 Por. tamże, nr 980.

760 Por. tamże, nry 981-983.

761 Por. Rytuał rzymski. Obrzędy błogosławieństw, t. II. Obrzęd błogosławieństwa dzwonów, nr 1036.

762 Por. tamże, nr 1035.

763 Por. tamże, nry 1038-1039.

764 Por. tamże, nry 1040-1042.

765 Por. tamże, nr 1043.

766 Por. tamże, nr 1044.

767 Por. tamże, nry 1046-1048.

768 Por. tamże, nry 1049-1050.

769 Por. tamże, nry 1035 i 1051.

770 Por. tamże, nry 1040-1042.

771 Por. tamże, nry 1044-1047.

772 Por. Obrzęd koronacji obrazu Najświętszej Maryi Panny. Wprowadzenie, nr 6.

773 Por. tamże, nr 7.

774 Por. tamże, nr 8.

775 Por. tamże, nry 9-10.

776 Por. tamże, nry 1-12.

777 Por. tamże, nr 13.

778 Por. tamże, nr 14.

779 Por. tamże, nr 15.

780 Por. tamże, nry 16-19.

781 Por. tamże, nr 20.

782 Por. tamże, nry 21-25.

783 Por. tamże, nr 26.

784 Por. tamże, nr 27.

785 Por. tamże, nr 28.

786 Por. tamże, nr 29.

787 Por. tamże, nr 30-31.

788 Por. tamże, nry 32-33.

789 Por. tamże, nry 34-35.

790 Por. tamże, nr 36.

791 Por. tamże, nr 37-43.

792 List do Diogneta, 5: Funk, I, 397.

793 Mszał rzymski, Czwarta Modlitwa eucharystyczna.

794 Por. Rytuał rzymski. Obrzędy błogosławieństw, t. II. Obrzęd błogosławieństwa cmentarza, nr 1117.

795 Por. tamże, nr 1116.

796 Por. tamże, nr 1120.

797 Por. tamże, nry 1121-1122.

798 Por. tamże, nry 1123-1125.

799 Por. tamże, nr 1126.

800 Por. tamże, nr 1127; Obrzędy pogrzebu, nry 257-285, 296-333.

801 Por. Rytuał rzymski. Obrzędy błogosławieństw, t. II. Obrzęd błogosławieństwa cmentarza, nr 1128.

802 Por. tamże, nry 1129-1130.

803 Por. tamże, nr 1131.

804 Por. tamże, nr 1132; Pontyfikał rzymski. Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza, rozdz. IV i VI.

805 Por. Rytuał rzymski. Obrzędy błogosławieństw, t. II. Obrzęd błogosławieństwa cmentarza, nry 1133-1136.

806 Por. tamże, nr 1118.

807 Por. tamże, nr 1119.

808 Por. Rytuał rzymski. Obrzędy przebłagalne. Opisany tu obrzęd winien być odprawiony nie tylko w przypadku zbezczeszczenia kościoła, ale i innych miejsc świętych. Por. KPK, kanony 1205-1213.

809 Por. Rituale Romanum, wyd. 1952, tit. X, cap. I.

810 Por. tamże, nry 8 i 9.

811 Por. Rytuał rzymski. Komunia Święta i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą Świętą, nr 58.

812 Por. tamże, nr 60.

813 Por. tamże, nr 70.

814 Por. tamże, nr 69.

815 Por. tamże.

816 Por. tamże, nr 71.

817 Por. tamże, nr 72.

818 Por. tamże, nr 73.

819 Por. tamże, nr 75.

820 Por. tamże, nr 76.

821 Por. Rytuał rzymski. Obrzędy błogosławieństw. Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, nry 18-19.

822 Por. tamże, nry 20-24 i 27; por. Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dekret De signo sancta Crucis in benedictionibus semper adhibendo, 14 września 2002: AAS 94 (2002) s. 684.

823 Por. Enchiridion indulgentiarum. Normae de indulgentiis, nr 11, § 2.

824 Por. Św. Kongregacja Obrzędów, Instrukcja o uproszczeniu obrzędów i odznak pontyfikalnych Pontificales ritus, 21 czerwca 1968, nry 33-36: AAS 60 (1968) s. 406-412.